وجود یک شی خارجی و خصوصا نرم و سبک ، سریعا موجب ایجاد عطسه می‌گردد تا مواد خارجی ، از بینی خارج شود. داخل حفرات بینی بوسیله بافت پوششی دربرگرفته شده که شامل مژه ، سلولهای بویایی و سلولهای محافظ می‌باشند. اما قبل اینکه شی خارجی بتواند مژه‌ها را به حرکت وادار کند، این شی به غشای مخاطی روی لایه پوششی برخورد می‌کند و همین باعث تحریک سلولهای عصبی واقع در بافت پوششی می‌شوند و پیام به هیپوتالاموس مغز رفته و موجب تشخیص یک بوی خاص می‌شود. اما چگونه عطسه اتفاق می‌افتد؟ برای ایجاد عطسه ، نیاز به حرکت در آوردن مژه‌های سطح پوشش بینی است در واقع ، عطسه بیشتر تحت کنترل حس لامسه است تا چشایی.

رفلکس عطسه

رفلکس عطسه بسیار شبیه رفکلس سرفه است به استثنای اینکه به جای مجاری تنفسی تحتانی مربوط به مجاری بینی است.عطسه کردن یک عمل واکنشی است که در زمان نفوذ محرکهایی مانند، میکروبها، مواد آلوده و غبار به دیوار بینی ایجاد شده و مغز پیامی را برای خلاصی از آنها ارسال می‌کند. در ادامه فرد یک نفس عمیق می‌کشد که در ششها حبس شده و منجر به تنگ شدن قفسه سینه و ایجاد فشار می‌شود. سپس زبان در بالای سقف دهان قرار گرفته و مسیر تنفس را به سمت بینی راهنمایی می‌کند که در پی آن فرد عطسه می‌کند

.
به گفته دکتر آلان هیرچ، متخصص مغز و اعصاب بنیاد پژوهش و درمان بویایی و چشایی، یک عطسه بلند و انفجاری احتمالا از سوی یک شخصیت برونگرا و اجتماعی رخ می‌دهد، در حالیکه یک فرد خجالتی بیشتر تلاش می‌کند تا عطسه آرامتری داشته باشد.

هیرچ افزود: عطسه کردن مانند خندیدن است، برخی خنده‌ها بلند و برخی نرمتر هستند. همچنین این حالتها شبیه هم بوده و اغلب از جوانی به بعد به یک شکل باقی می‌ماند.

این متخصص مغز و اعصاب اظهار کرد: نحوه عطسه کردن بیشتر یک مسأله روانی است و نشانگر شخصیت اصلی یا ساختار شخصیتی است

.خواندنی‌هایی درباره عطسه:

- یک عطسه ۱۰۰ هزار میکروب به جو اطراف می‌افزاید.

- سرعت یک عطسه عادی برابر ۱۶۰ کیلومتر در ساعت است.
انسان نمی‌تواند در زمان خواب عطسه کند.

- انسان نمی‌تواند با چشم باز عطسه کند.

- رکورد طولانی‌ترین عطسه جهان به دونا گریفیث ۱۲ ساله از انگیس تعلق دارد که ۹۷۷ روز از ژانویه ۱۹۸۱ تا سپتامبر ۱۹۸۳ عطسه کرد.

خرافات و عطسه

مردم مختلف در حدود عطسه ، عقاید مختلفی دارند. برخی ، به محض عطسه فال حافظ یا استخاره قرآن را انجام می‌دهند. برخیها لفظا می‌گویند صبر آمد و کار خود را متوقف می‌کنند و اگر موقع بیرون رفتن باشد، حتی ممکن است به خانه برگردند. یا کفشهای خود را نگه به لنگه بپوشند، یا در کفشهای خود نمک بریزند اما همه این اعمال به خاطر چیست؟ به این خاطر است که مردم در مورد عطسه خاطره چندان خوشی ندارند.

مثلا آیا شنیده‌اند کسی در هنگام عبور از خیابان عطسه کرد و همین موجب تصادف او گردید، یا اینکه آیا برایتان اتفاق افتاده وقتی دستتان چایی است عطسه کرده و چایی رویتان و موجب سوختن شما شود. اینها و هزاران مورد دیگر ، از جمله مواردی هستند که اکثر مردم به عطسه و نتایج آن ، به دید منفی نگاه کنند و عطسه بیشتر از آنکه آرامش دهنده و به عنوان یک سیستم دفاعی بدن باشد بلای جان بشر می‌شود.