Daily Chess 101: Ένας βασικός οδηγός για το Ημερήσιο Σκάκι

“Methodical thinking is of more use in Chess than inspiration”  —Cecil Purdy

Για Αρχή, Λίγη Ιστορία

  Το Ημερήσιο Σκάκι αποτελεί τη σύγχρονη μορφή μιας από τις παλαιότερες παραδόσεις του παιχνιδιού: του σκακιού δι’ αλληλογραφίας. Ξεκίνησε στα μέσα του 19ου αιώνα, όπου οι παίκτες έπαιζαν τις κινήσεις τους με επιστολές που ταξίδευαν εβδομάδες. Αυτή η παράδοση άνθισε επίσημα με την ίδρυση της Διεθνούς Ομοσπονδίας (ICCF) το 1951, και απέκτησε ήρωες όπως ο Cecil Purdy (ο πρώτος Παγκόσμιος Πρωταθλητής Δι’ Αλληλογραφίας, 1950–1953), o Vladimir Zagorovsky (1959–1962), ο Hans Berliner (1965–1968), και ο Yakov Estrin (1972–1976).

Στις μέρες μας, το internet έδωσε σε αυτή τη μορφή σκακιού νέα πνοή: οι παρτίδες παίζονται πλέον online με χρονικό όριο λίγων ημερών, προσφέροντας τον ίδιο στοχαστικό ρυθμό, χωρίς την ταλαιπωρία του ταχυδρομείου.

Το Ημερήσιο Σκάκι δεν θέλει βιασύνη. Σε αντίθεση με το ζωντανό (live) σκάκι, εδώ έχεις όλο το χρόνο να αναλύσεις, να αναζητήσεις λύσεις και να συγκρίνεις. Και επειδή δεν χρειάζεται να μετράς νοητά, να «βλέπεις μπροστά» κάθε πιθανή βαριάντα, μπορείς να εστιάσεις στη στρατηγική και σε έναν τρόπο σκέψης που είναι μεθοδικός, υπομονετικός και βαθύς. 

“Αν το blitz βασίζεται στο ένστικτο, το ημερήσιο σκάκι βασίζεται στην μέθοδο. Όταν δεν χρειάζεται να μετράς τα πάντα νοερά, πρέπει να οργανώνεις τη σκέψη σου. Αυτή την πειθαρχία διδάσκει.”

  Δες εδώ ένα ιστορικό παράδειγμα: Estrin vs Berliner, 1965 με σχολιασμό από τον Sam Copeland:

Ζωντανό Σκάκι, Ημερήσιο, και το Επίσημο της ICCF

Εκτός από το χρονικό όριο, ποιες είναι οι διαφορές του ημερήσιου από το ζωντανό, και από το σύγχρονο επίσημο σκάκι δι’ αλληλογραφίας της ICCF;

  Στο ζωντανό, τα εφόδια του σκακιστή είναι η μνήμη και το μέτρημα. Απαγορεύεται οποιασδήποτε μορφής βοήθεια, και φυσικά ότι αγγίζεις παίζεις.

  Στο ημερήσιο, μπορείς να κάνεις ζωντανή ανάλυση και να χρησιμοποιήσεις σχεδόν κάθε βοήθεια, όπως βιβλιογραφία και online courses, βίντεο, databases παρτίδων, αναλύσεις παρτίδων κλπ –εκτός από βοήθεια άλλου παίκτη, endgame tablebases* και σκακιστικές μηχανές (chess engines).

  Στις παρτίδες της ICCF μπορείς να χρησιμοποιήσεις κάθε δυνατή βοήθεια –ακόμα και αυτές που απαγορεύονται στο Ημερήσιο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο δισεκατομμυριούχος Ολλανδός Joop van Oosterom που κέρδισε 2 παγκόσμιους τίτλους ICCF (2005 και 2008) με τη βοήθεια αναλυτών και πιθανώς υπολογιστών, και οδήγησε την ICCF να επιτρέψει επίσημα τη χρήση υπολογιστών το 2005. Και εγένετο Κένταυρος, ή μήπως Γοργόνα; Μισός Σκακιστής και μισός Stockfish.

*Endgame tablebases είναι βάσεις δεδομένων φινάλε. Μια endgame tablebase είναι μια προϋπολογισμένη βάση δεδομένων που περιέχει τις απόλυτα βέλτιστες κινήσεις για κάθε πιθανή θέση ενός συγκεκριμένου φινάλε στο σκάκι (π.χ. βασιλιάς και πύργος εναντίον βασιλιά και ίππου). Οι θέσεις αυτές έχουν αναλυθεί εξαντλητικά από υπολογιστές και δείχνουν με ακρίβεια αν μια θέση είναι νίκη, ισοπαλία ή ήττα, και με πόσες κινήσεις μπορεί να επιτευχθεί το αποτέλεσμα αν παιχθεί τέλεια.

Ηθική, Αξιοπρέπεια και Νοητική Πειθαρχία στο Ημερήσιο Σκάκι

Όπως ακριβώς ένας σοβαρός σκακιστής προπονείται ώστε, κατά τη διάρκεια της παρτίδας, να αξιοποιήσει τη μνήμη (θεωρητική γνώση σε ανοίγματα, μέσο και φινάλε, καθώς και αναγνώριση μοτίβων) και ακριβές μέτρημα με οραματισμό (δηλαδή calculation), έτσι και ο σοβαρός σκακιστής στο ημερήσιο σκάκι χρειάζεται επιπλέον να αξιοποιήσει:

• τη ζωντανή ανάλυση,

• τη βιβλιοθήκη του (φυσική και ψηφιακή),

• και τους διαδικτυακούς πόρους (όπως online courses τύπου chessable.com, databases όπως chess.com/explorer, chessbase.com, lichess.org, chessify.me),

οι οποίοι είναι σε μεγάλο βαθμό δωρεάν ή διαθέσιμοι με μικρό τίμημα συνδρομής.

Αντίστοιχα, στους αγώνες της ICCF, ο παίκτης επιβάλλεται να αξιοποιήσει τη χρήση σκακιστικής μηχανής, που θα αποτελείται από τον καλύτερο συνδυασμό λογισμικού και υπολογιστή που αντέχει η τσέπη του, καθώς και την πιο ενημερωμένη ICCF database.

"Μια νίκη που δεν είναι καρπός δικής σου σκέψης, δεν είναι δική σου νίκη. Μπορείς να ξεγελάσεις τον αντίπαλό σου — όχι όμως τον εαυτό σου."

Όπως ένας σκακιστής με αυτοσεβασμό δεν θα επέτρεπε ποτέ στον εαυτό του να δεχτεί εξωτερική βοήθεια κατά τη διάρκεια μιας ζωντανής παρτίδας, έτσι και ο σκακιστής της ημερήσιας παρτίδας επιλέγει συνειδητά να αντισταθεί στον πειρασμό της χρήσης μηχανών ή τρίτων, ακόμα κι αν είναι εξαιρετικά εύκολο να το κάνει.

Η απόφαση να παίξει έντιμα δεν είναι απλώς θέμα κανόνων – είναι πράξη εσωτερικής ακεραιότητας.

Πιστεύω βαθιά πως, όταν κάποιος καταφεύγει στην εξαπάτηση — ειδικά σε ένα πνευματικό παιχνίδι όπως το σκάκι — αυτό φανερώνει μια διαταραγμένη σχέση με την προσωπική του αξία. Μιλάμε για ένα άτομο που, ενδεχομένως χωρίς να το συνειδητοποιεί, έχει εσωτερικεύσει μια πεποίθηση αναξιότητας, την οποία προσπαθεί να καλύψει με μια τεχνητή εικόνα "επιτυχίας".

Αυτή η ανάγκη για εξωτερική επικύρωση, εις βάρος της αλήθειας και της προσωπικής ανάπτυξης, μπορεί να είναι σημάδι βαθύτερης ψυχικής δυσφορίας — και ίσως να απαιτεί τη στήριξη ειδικού ψυχικής υγείας.

Γιατί, τελικά, το τίμημα της ανειλικρίνειας με τον εαυτό μας είναι βαρύτερο από οποιαδήποτε νίκη.

Πώς το Ημερήσιο Σκάκι Ενισχύει Όλες τις Πτυχές του Παιχνιδιού

Παρακάτω θα δεις αναλυτικά σε ποιους τομείς μπορεί το ημερήσιο σκάκι να σε βοηθήσει να παίξεις καλύτερο ζωντανό σκάκι — κάτι που ισχύει και αντίστροφα, καθώς η αναγνώριση τακτικών μοτίβων, η στρατηγική κατανόηση και η γνώση ανοιγμάτων και φινάλε ενισχύουν εξίσου την απόδοσή σου και στο ημερήσιο.

Θα παρουσιαστούν επίσης τεχνικές και προσεγγίσεις που μπορείς να εφαρμόσεις για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος σε κάθε φάση της παρτίδας: από το άνοιγμα και το μέσον, έως το φινάλε.

Ανοίγματα: Χτίζοντας Ένα Σοβαρό και Διαχρονικό Ρεπερτόριο

Το ημερήσιο σκάκι είναι η καλύτερη ευκαιρία να δοκιμάσεις τα πιο αξιόπιστα και δοκιμασμένα ανοίγματα — αυτά που παίζουν οι μετρ και οι γκραν μετρ — και μάλιστα τις κύριες γραμμές με βάθος 20–25 κινήσεων, εφόσον φυσικά το επιτρέψει ο αντίπαλος. Είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να κατανοήσεις εις βάθος αυτά τα ανοίγματα και να τα εντάξεις σε ένα ρεπερτόριο που μπορείς να χρησιμοποιήσεις τόσο σε blitz παρτίδες με φίλους όσο και σε διεθνείς διοργανώσεις.

Οι υποδεέστερες βαριάντες και τα «ξεκάρφωτα» ανοίγματα δεν έχουν εδώ την αξία που ίσως αποκτούν στο ζωντανό σκάκι, καθώς στο ημερήσιο απουσιάζει το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Αντίθετα, κυριαρχεί η ποιότητα και το βάθος της προετοιμασίας. Δες εδώ ποια είναι τα πιο αξιόπιστα ανοίγματα και βαριάντες που μπορείς να παίζεις σε κάθε περίσταση και για μια ολόκληρη ζωή, από τον GM Neiksans:

Databases

Στις master games databases όπως του chess.com και του chessbase.com, οι συνέχειες με τις περισσότερες παρτίδες είναι οι κύριες γραμμές (main lines). Στο lichess.org, η βάση περιλαμβάνει μόνο online παρτίδες από τον συγκεκριμένο server. Εκεί θα βρεις πολλές περισσότερες συνέχειες — όμως απαιτείται προσοχή, καθώς η πλειοψηφία τους προέρχεται από blitz και bullet παρτίδες.

Για αυτό προτείνω αφενός σωστή χρήση των φίλτρων αναζήτησης και αφετέρου σκακιστική κριτική σκέψη. Σε όλες τις βάσεις δεδομένων, προτείνω να εξετάζεις πολύ προσεκτικά οποιαδήποτε κίνηση, εδικά μετά τις πρώτες 8–10 και να μην ακολουθείς τυφλά τις συχνότερες επιλογές. Σημαντικό είναι επίσης να αντιληφθείς τη σημασία του ποσοστού νικών κάθε γραμμής:

Στην παραπάνω θέση, βλέπουμε πως ο λευκός έχει 100%. Σημαίνει πως η θέση του μαύρου είναι κακή; Όχι, απλά ίσως υπάρχουν καλύτερες κινήσεις για τον μαύρο που δεν περιέχει ο opening explorer.

H ίδια θέση στο chessbase.com. Σε αυτή τη βάση τα ποσοστά δείχνουν ΠΑΝΤΑ το αποτελεσμα ως ποσοστό νικών του λευκού, ανεξαρτήτως ποιος έχει την κίνηση, δηλαδή 0% σε 10 παρτίδες σημαίνει πως και τις δέκα τις κέρδισαν τα μάυρα. Εδώ περιέχει μια παρτίδα που παίχτηκε Nge7 με νούλα (50%).

Εδώ η ίδια θέση στο chessify με lichess database. Πολλές περισσότερες επιλογές και διαφορετικά ποσοστά.

Είναι ξεκάθαρο πως τα ποσοστά είναι ενδείξεις κι όχι αξιολόγηση της θέσης.

Ένα Παράδειγμα Προς Αποφυγή

Στην παρακάτω παρτίδα έκανα το λάθος να ακολουθήσω τυφλά πρώτα το βιβλίο μου, που τελείωσε τη βαριάντα στην 10η κίνηση εκτιμώντας τη θέση ως ίση. Απο εκεί συνέχισα να ακολουθώ τυφλά μια database. Βρεθηκα σε μια πολύ απαιτητική θέση εναντίον ενός ισχυρού αντιπάλου χωρίς να αντιλαμβάνομαι τους κινδύνους. Το 13...Nd5 τελικά δεν ήταν καλή κίνηση. Την επίλεξα γιατί την είχαν παίξει παίκτες δυναμικότητας ~2200, και την έπαιξα χωρίς ανάλυση. To ίδιο ισχύει και για το και το 15...Bxe5. Μετά το 21.Rxe6 ο μαύρος είναι εντελώς χαμένος, καθώς είναι αδύνατο να αναπτύξει Nb8 & Ra8.

Το άλλο λάθος που έκανα και η θέση μου κατέρρευσε ήταν που δεν έδειξα πειθαρχία και έκανα ανάλυση κι επιλογή κίνησης στο διάλλειμα στη δουλειά μου, από το κινητό. Έτσι μου διέφυγε εντελώς το 19. Νxg6

Η ανάλυση που περιέχει η παρτίδα είναι η ζωντάνη που έκανα κατα τη διάρκεια της, μαζί με την ανάλυση μετά το τέλος που έγινε στο game review. Εκεί που λείπει η ανάλυση, προφανώς έπαιζα από το κινητό. Οι χαρακτηρισμοί των κινήσεων έχουν μπει αυτόματα στο game review:

Αν είχα ξεκινήσει να αναλύω μόνος μου τη θέση πιο νωρίς, θα αντιλαμβανόμουν καλύτερα τις δυσκολίες της. Αν έκανα υπομονή να παίξω από το desktop στο σπίτι, θα ήμουν πιο ακριβής.

Μέσον: Και τώρα... μόνος

Το μέσον της παρτίδας (middlegame) είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στο ημερήσιο σκάκι. Όταν φτάσεις εκεί, οι βοήθειες που σου έχουν απομείνει είναι η ζωντανή ανάλυση και οι στρατηγικές και τακτικές γνώσεις σου.

Ίσως η θέση έχει προκύψει από άνοιγμα που έχεις μελετήσει και αντιλαμβάνεσαι τα πιθανά σχέδια και τις τακτικές δυνατότητες. Ίσως έχεις στη διάθεσή σου κάποιο βιβλίο ή online course που μπορείς να συμβουλευτείς. Το πιθανότερο όμως είναι ότι οι βοήθειες τελειώσαν και θα χρειαστεί να εργαστείς για να κάνεις διεξοδική, προσωπική ανάλυση ώστε να λάβεις τις αποφάσεις σου για το σχέδιο που θα ακολουθήσεις.

Και επειδή παίζει και ο αντίπαλος, κάθε δύο–τρεις κινήσεις τα δεδομένα θα αλλάζουν.

Από το μέσον και μέχρι πιθανώς και το φινάλε— επιβάλλεται να παίζεις από υπολογιστή, ώστε να μπορείς να αποθηκεύεις την ανάλυση που κάνεις. Αυτό είναι απαραίτητο τόσο για να συνεχίσεις την ανάλυση αργότερα, όσο και για να ανατρέξεις σε αυτήν μετά το τέλος της παρτίδας και να τη συγκρίνεις με τις προτάσεις του Stockfish και να μάθεις από τα λάθη σου.

Η συνήθεια να αποθηκεύεις και να επεξεργάζεσαι την ανάλυσή σου κατά τη διάρκεια της παρτίδας είναι ίσως το σημαντικότερο εφόδιο που διαθέτεις μετά το άνοιγμα.

Δυστυχώς, η εφαρμογή για κινητά δεν προσφέρει αυτή την πολύτιμη δυνατότητα.

Φινάλε: Πώς Να Αποφύγεις Το Δρόμο Των Χαμένων Ευκαιριών

Η μετάβαση από το μέσον στο φινάλε είναι από τα πιο κρίσιμα σημεία για την έκβαση της παρτίδας — είτε πρόκειται για ζωντανό είτε για ημερήσιο σκάκι. Η γνώση θεωρίας φινάλε μπορεί να σου κερδίσει ή να σου σώσει πολλές παρτίδες.

Στο ημερήσιο, έχεις την πολυτέλεια να ανατρέξεις σε βιβλία, online courses ή ακόμη και βίντεο στο YouTube για να μάθεις πώς να χειριστείς ένα συγκεκριμένο φινάλε — και αυτή η δυνατότητα δεν είναι καθόλου αμελητέα.

Πριν από λίγους μήνες, κέρδισα ένα φινάλε σε Ημερήσια Παρτίδα για το οποίο δεν είχα την παραμικρή ιδέα πώς να το χειριστώ. Αυτό που έμαθα, το εμπέδωσα γιατί το εφάρμοσα επι τόπου στην παρτίδα. Ελπίζω πως αυτή η γνώση έγινε πλέον κτήμα μου και θα μπορέσω να την αξιοποιήσω σε μια μελλοντική ζωντανή παρτίδα.

Το φινάλε ήταν Πύργος και πιόνι εναντίον Ίππου και πιονιού και τον τρόπο χειρισμού Πύργου εναντίον Ίππου τον βρήκα στο YouTube. Δείτε τη συγκεκριμένη παρτίδα και την ανάλυση που έκανα παίζοντάς την:

Σύνοψη

Το ημερήσιο σκάκι είναι ένα εργαστήριο σκέψης. Ένας χώρος όπου η πειθαρχία, η μεθοδικότητα και η πνευματική ειλικρίνεια καλλιεργούνται συνειδητά. Δεν χρειάζεται να παίξεις 20 παρτίδες τη μέρα· αρκεί να παίξεις λίγες σωστές κινήσεις. Με σεβασμό στον αντίπαλο, αλλά κυρίως με σεβασμό στον εαυτό σου.

Για να έχεις επιτυχημένα αποτελέσματα στο ημερήσιο σκάκι, η έμπνευση και η διαίσθηση δεν αρκούν. Χρειάζεσαι:

• Μεθοδικότητα στο άνοιγμα, με ρεπερτόριο που αντέχει στον χρόνο και την ανάλυση.

• Πειθαρχία στο μέσον, με εκτενή και αποθηκευμένη ανάλυση και εκτιμήσεις. Αν δεν γνωρίζεις βασικές έννοιες στρατηγικής, οφείλεις να τις μάθεις για να τις εεφαρμόσεις και έτσι να τις εξασκήσεις.

• Κατανόηση φινάλε, γιατί θα σε οδηγήσει είτε στη νίκη είτε στη σωτηρία μιας χαμένης θέσης.

• Διανοητική ακεραιότητα, για να μην μπεις ποτέ στον πειρασμό της εύκολης λύσης να πάρεις απαγορευμένη βοήθεια — γιατί η ευκολία σε απομακρύνει από το να παίξεις καλύτερο σκάκι.

Αν αντιμετωπίσεις σοβαρά το Ημερήσιο Σκάκι, μπορεί να γίνει ένα δυνατό εργαλείο βελτίωσης — όχι μόνο για το παιχνίδι σου, αλλά και για τον τρόπο που σκέφτεσαι γενικά. Να θυμάσαι όμως πως αν την ίδια περίοδο δεν παίζεις και ζωντανό σκάκι, το μέτρημα και η διαίσθησή σου θα υποχωρήοουν.

Καλή Επιτυχία!