Moskova Satranç Müzesi
Analiz Satranç takipçileri ile çok özel bir anımı paylaşmak istiyorum: 2020 Aeroflot turnuvası esnasında sonunda ziyaret etme fırsatı bulduğum satranç müzesi gezimden kareler ve sergilenen bazı eserlerin hikayeleri! Aslına bakarsanız bu önemli mekanın kapısına daha önce de dayanmış ancak ziyaret saatlerinin uyuşmazlığından ötürü geri dönmek zorunda kalmıştım. Öyleyse gelin öncelikle bu müzenin hikayesine bir göz atalım. Moskova'nın gözde muhitlerinden Arbat bölgesinde bulunan Moskova Satranç Müzesi, Rusya Satranç Federasyonu binasının bir parçasıdır. Bu tarihi binayı eski adıyla da duymuş olabilirsiniz: 'Merkezi Satranç Kulübü' (Central Chess Club) Altıncı Dünya Şampiyonu Mikhail Botvinnik'in meşhur satranç okulunu yürüttüğü ve nice şampiyonları yetiştirdiği lokaldir.
Rus Yazar Nikolai Gogol heykeli Bulvarın en başında yer alır.
2014 yılında açılan satranç müzesi Sovyetler Birliği ve dünya satrancından bir çok önemli nesneyi bünyesinde barındırmaktadır. Bir satrançsever olarak bu mekanı gezmemek olmazdı ve dünyanın halen normal bir yere benzediği Şubat ayında (virüs dedikoduları mevcuttu ancak pandemi patlak vermemişti) oynanan Aeroflot turnuvası bana bir şans daha vermişti. Öğrencilik hayatımın bir yılını geçirdiğim bu şehri bir kez daha doyasıya gezebilmek için kasten C-grubuna kayıt olmayı seçmiştim (C-grubu oyunları sabah saat 10:00'da başlıyordu ve kalan tüm gün boş vaktimiz oluyordu). Kötü bir turnuva geçirmeme rağmen gün içinde yaptığım geziler moralimi yüksek tutmamı sağlıyordu. A-grubunda mücadele eden ve ülkemizi temsil eden sporcuları yakından takip etmek de ayrı bir keyifti. Büyükustalarımız Mustafa Yılmaz, Vahap Şanal ve Emre Can ile ayrı ayrı yaptığım tüm röportajları ve oyun analizlerini YouTube kanalımızdan da izleyebilirsiniz: Analiz Satranç Aeroflot 2020
C-grubu gezginleri ve heyecanlı rehberleri bendeniz
Satranç müzesine yaptığım yolculuk için maalesef yol arkadaşı bulamadım; yorucu turnuva ve zor hava şartları (Şubat ve Moskova) gençlerin enerjisini emmiş olmalıydı. Müzeye telefon ederek açık oldukları saatleri öğrendim ve festivalin son günü yola koyuldum. İlgilenenler için duyurayım: Bu özel mekan sadece Salı ve Perşembe günleri saat 14:00 ile 17:00 arası halka açıktır. Diğer günler kapalı olan müze bölümü istisnalarını sadece Federasyon'un özel davetlileri için göstermektedir. Kapıdan girdiğiniz zaman sizi yaşlı bir hanımefendi karşılıyor. Müze görevlisi olan bu şahsın mütevazi görüntüsüne (yazının resimlerinde kendisi görülüyor) aldanmamak gerekir, engin bir satranç bilgisine sahip olduğunu Morphy'den Bronstein'e uzanan hikayelerini dinleyince fark ettim.
Müzenin girişi-Duvarda unvan maçları ve çeşitli turnuva posterleri
Satranç Müzesi geniş bir ana odadan oluşuyor ve görmeye değer en önemli eserler bu kısımda bulunuyor. En çarpıcısı ise hiç şüphesiz ki Karpov-Kasparov 1984 maçında kullanılan masanın ve aksesuarlarının orijinali. Ziyaretçiler karşılıklı ya da teker teker oturarak bu 'kutsal' alanda hatıra fotoğrafı çektirebiliyor. Duvarlarda ise tarihi siyah-beyaz fotoğraflar, notasyonlar ve satranç posterleri bulunuyor. Camekanlarda ise çeşitli satranç takımları ve kitapları mevcuttu. Resimler dururken yazarak tüm bunları anlatmak tercih edeceğiniz bir durum değildir eminim. Öyleyse bu yazının büyük bölümünü oluşturacak foto albüme geçelim!
Karpov tarafına da oturup bir fotoğraf çektirmediğim için çok pişmanım ancak bu yeniden ziyaret için güzel bir mazeret değil midir?
Moskova Satranç Müzesi'nin yıldızı
Müze görevlisi anlatımlarıyla bir çok eserin tarihine ışık tuttu.
Burada sadece Rusya tarihine ait eserler bulunmuyor. Hikayesi aktarılan ilk objelerden biri Paul Morphy'nin 1858 İngiltere ziyaretinde sıkça kullandığı satranç takımı. Taşların rengi ise üreticinin İngiliz olmasından kaynaklı, ülkesinin bayrağından esinlenmiştir.
Lokale ilk girenlerden olduğum için ana salonu boş çekmeyi başardım. İçerisi birazdan dolacak!
Alexander Alekhine'in köşesi. Geçmişin önemli Rus ustalarına haliyle özel alanlar verilmişti.
Alekhine Ailesi 1901. Dördüncü Şampiyon'un bu fotoğrafına ilk defa burada rastlamıştım. Henüz 9 yaşındaki geleceğin şampiyonu Alexander en sağda ve hemen yanında ağabeyi Alexei.
Meşhur mektup (Alekhine'e yazıldığı için Ruslar bu parçanın orijinalini sergiliyor olabilirler)
Tarih 29 Kasım 1927 Yer Buenos Aires
"Sayın Bay Alekhine, oyunu terk ediyorum. Böylelikle Dünya Şampiyonu sizsiniz. Bu başarınızdan ötürü sizi ve eşinizi tebrik ederim. Saygılarımla." J.R. Capablanca
Gezim esnasında beni en çok etkileyen eser. 12. yüzyılda üretildiği düşünülen takımın replikası bu müzeye 1976 Sandomlerz turnuvası galibi David Bronstein tarafından bizzat hediye edilmiştir!
Alman Zimmermann firması tarafından üretilen Avusturya-Osmanlı satranç takımı 1850
Olimpiyat şampiyonlarına verilen Hamilton-Russell Kupası. Gelenek 1927'de başlamıştı.
İlk Sovyetler Birliği Birinciliği afişi 1920. Kazanan Alekhine'dir.
Hikayesini hatırlamakta zorlandığım onlarca eserden sadece biri!
Rusya'da satrancın ne kadar popüler ve ileri olduğunun bir başka kanıtı. Philidor'un 1777 yılında yaptığı çalışmaların 1824 basımı Rusça versiyonu
Yine varlığından ilk defa müze ziyareti esnasında haberimin olduğu bir etkinliğin afişi. Rus satrancının kurucusu Chigorin'in doğumunun 100. yılı anısına tüm ülke genelinde organize edilen 'Büyük Turnuva' afişi. En altta şöyle yazıyor: "Turnuva 12 Kasım'dan 31 Aralık'a kadar sürecek ve iş yerleri, fabrika, enstitü, üniversite, kolej, okul ve kulüplerde oynanacak!"
Sovyet astronotların uzayda satranç oynadıkları takım. Müze görevlisi hanımefendi tam bu parçanın hikâyesini anlatmayı bitirmişti ki araya girip (orta seviye Rusça biliyorum) ona ve diğer ziyaretçilere telefondan çektiğim bir başka benzer takımın resmini gösterdim.
Rusya'da bir satranç takımıyla herhangi bir ortamda denk gelebilirsiniz. Aeroflot turnuvasının oynandığı bölge olan VDNH'da (Tüm Rusya Fuar Merkezi) favori müzelerimden biri bulunmakta: Kozmoloji Müzesi (yanlış saymadıysam tam dört kez ziyaret ettim). Bu resim de oraya ait ve Satranç Müzesi'ndeki örnekle benzerlikler göstermekte.
2008 yılında oynanan geleneksel Rusça-Çin maçının plaketi ve diğer eserler
Asla eskimeyen Garde marka satranç saati
Müzenin gezilecek bir alanı daha var: İç oda. Burada ise daha çok kitaplar ve büstler mevcuttur.
Mikhail Moiseyevich Botvinnik köşesi
Tarihi eser statüsünde bir parça daha: 1945 Sovyetler Birliği-A.B.D. radyo üzerinden oynanan maçın anısına. Tüm Sovyet oyuncuların adlarıyla birlikte skor plağın üzerine işlenmiş:
15,5-4,5. Botvinnik, Smyslov, Boleslavsky, Flohr, Kotov, Bondarevsky, Lilienthal, Ragozin, Makogonov ve Bronstein
Kramnik'in büyük çıkış yakaladığı Manila 1992 Satranç Olimpiyatı anısına
ve son olarak Rusya Satranç Federasyonu binası maketi. Müze içerisinde buraya taşıyamadığım daha onlarca değerli eser bulunmaktadır. Eğer bir gün yolunuz Moskova'ya düşerse Gogolevsky Bulvarı'na uğramayı unutmayın!