Για το πόσο διαδεδομένο ήταν το “Τσατουράνγκα” στην Ινδία αναφέρεται και το εξής γεγονός: Ο Γιουντισθίρα, ο οποίος ήταν μανιώδης παίκτης του “Τσατουράνγκα”, έχασε όλη τη περιουσία του εναντίον του Σαούνι!
Η ονομασία αυτή, ίσως να έχει κάποια σχέση με την αμοιβή που πήρε, εάν τη πήρε τελικά, ο Βραχμάνος ιερέας Σίσσα από τον βασιλιά Βέλχιμπ γι’ αυτή του την επινόηση, όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Dr. Duncan. Forbes “Η Ιστορία του Σκακιού” που κυκλοφόρησε στο Λονδίνο το 1860. Μεταξύ των πολλών φανταστικών ιστοριών που αναφέρονται στη προέλευσή του, υπάρχει μία που ανακαλύφθηκε σε χειρόγραφο του Άραβα συγγραφέα AL – SEPHADI, η οποία αναφέρεται στο ανωτέρω βιβλίο, ή κατ’ άλλη εκδοχή από το βιβλίο, του Άραβα ιστορικού Αλ – Μασούντι, που έζησε στη Βαγδάτη τον 9ο με 10ο αι. μ.Χ., με τίτλο “Χρυσαφένια Λιβάδια”.
Επίσης μερικοί παλιοί θρύλοι σχετικά με την επινόηση του σκακιού προέρχονται από το βιβλίο του al-Adli.
Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος εισέβαλε στην Ινδία, το 327 π.Χ., έμεινε κατάπληκτος από τον ζωντανό στρατό που είχε στην κατοχή του ο ηγεμόνας Πώρος. Η παράταξή του αποτελείτο από 5.000 στρατιώτες, 1.000 άρματα 130 ελέφαντες και 3.000 ιππείς!
2500 χρόνια προ της Εγίρας βασίλευε σε μια από τις χώρες των εκβολών του Γάγγη ποταμού ένας βασιλιάς ονόματι Βέλχιμπ (ή Μπαλχάϊτ ή Μπαλχίντ ή Μωαλχαϊτ ή Σεράμ ή Σιράμ ή Σεβάχ ο Μέγας ή Σεχράν ή Σαχράμ ή Χιράμ) απόγονος του Μπαράχμαν. Ήταν υπεροπτικός, υστερόβουλος και πολύ κακός. Καταπίεζε αφάνταστα το λαό του. Περιφρονώντας τις σαφείς υποδείξεις των συμβούλων του και παρασυρμένος από τις κολακείες των αυλικών του έγινε μισητός στους υπηκόους του, ώστε συνωμότησαν εναντίον του.
Την εποχή εκείνη ζούσε στην αυλή του ένας Βραχμάνος ιερέας (κατ’ άλλους Βεζίρης) ονόματι Σίσσα ιμπν Ντάχερ (κατ’ άλλους Σάσσα ή Σίσλα ή Σεσσά ή Σέσσα, ή Σισσά), γιος του Ντάχερ, ο οποίος ήταν φίλος του βασιλιά Βελχίμπ (κατ’ άλλους Σεράμ ή Μπαλχάϊτ).
Για να βγάλει το βασιλιά από το αδιέξοδο στ’ οποίο είχε περιέλθει και να το βοηθήσει ν’ αλλάξει τακτική απέναντι στο λαό του, επινόησε το “Τσατουράνγκα” και με το πρόσχημα ότι του μαθαίνει τους κανόνες του παιγνιδιού, του δίδαξε πολλές αλήθειες τις οποίες είχε αρνηθεί μ’ επιμονή πολλές φορές ν’ ακούσει απ’ αυτόν. Μεταξύ δε αυτών του δίδαξε πως ήταν αδύνατη η υπεράσπισή του από τους εχθρούς δίχως τη βοήθεια των Αξιωματικών και των Στρατιωτών του.
Η διαφορά που υπάρχει μεταξύ του “Τσατουράνγκα” και του “Νάρντ” (αρχαίο παιγνίδι των Ινδών, παρόμοιο με το σημερινό τάβλι) είναι ότι δεν μετέχουν τα δύο στοιχεία τα οποία βασίζονταν στο “Νάρντ”, η “Μοιρολατρία” και η “Τύχη“, αλλά η “Φρόνηση“, η “Πρόβλεψη” και η “Υπομονή“. Ο Σίσσα εξήγησε στο βασιλιά ότι διάλεξε το πόλεμο ως πρότυπο του παιγνιδιού, διότι ο πόλεμος ήταν η πιο αποτελεσματική σχολή για να μάθει κανείς την αξία της “Δυναμικότητας“, της “Υπομονής“, του “Ορθού Συλλογισμού” και του “Ηρωϊσμού“.
Ο Βέλχιμπ δε γοητεύθηκε τόσο πολύ που είπε στο σοφό Σίσσα, απερίσκεπτα, να του ζητήσει ότι ήθελε. Ο Σίσσα γνωρίζοντας ότι ο βασιλιάς θ’ αδυνατούσε να εκπληρώσει την υπόσχεση του, ζήτησε από τον Βέλχιμπ το εξής:
Σε μια σκακιέρα να του βάλουν 1 κόκκο σιτάρι στο 1ο τετράγωνο, 2 κόκκους στο 2ο τετράγωνο, 4 κόκκους στο 3ο τετράγωνο, 8 κόκκους στο 4ο τετράγωνο κ.ο.κ.ε., διπλασιαζομένων πάντοτε των κόκκων του σταριού στο επόμενο τετράγωνο και μέχρι το 64ο τετράγωνο.
Η ανωτέρω τοποθέτηση των κόκκων του σταριού παριστάνει τον κυκλικό συμβολισμό της σκακιέρας, [ο οποίος ήταν γνωστός στο βασιλιά της Καστίλης Λέων Αλφόνσο Ι΄ το Σοφό (1226-1284), τον περίφημο τροβαδούρο – αστρολόγο της Καστίλης, ο οποίος το 1283 έγραψε στο 10ο βιβλίο “Libro del Axedrez, Dados y Tablas”], ο οποίος έγκειται στο γεγονός ότι εκφράζει την εκδίπλωση του χώρου στο σύμπαν με το τετραδικό και το οκταδικό των κυρίων κατευθύνσεων (4*4*4 = 8*8 = 64).
Ο βασιλιάς δεν ήθελε ν’ ακούσει καν για το ασήμαντο αυτό δώρο και αγανάκτησε στην αρχή εναντίον του γιατί θεώρησε την απαίτηση ανάξια της γενναιοδωρίας του, αλλά εξεπλάγη με την επιμονή του και την φαινομενική μετριοφροσύνη του, ώστε έδωσε διαταγή να εκπληρώσουν την επιθυμία του.
Όταν μετά από λίγες ημέρες πληροφόρησε τον Βέλχιμπ ο θησαυροφύλακάς του ότι για να συγκεντρωθούν οι κόκκοι του σιταριού που ζήτησε ο Σίσσα, δεν έφθανε όλο το σιτάρι όχι μόνο των Ινδιών αλλά και ολοκλήρου της οικουμένης – διότι έπρεπε να έχει υπό την εξουσία του 16.384(!) πόλεις, η οποία εκάστη να έχει 1.024 σιταποθήκες(!), που η κάθε μία να χωράει 174.762m3 σιτάρι(!), και κάθε 1m3 να περιέχει 32.768 κόκκους σιτάρι(!) – η έκπληξη του βασιλιά κορυφώθηκε και θαύμασε την εξυπνάδα του. Από τα ανωτέρω προκύπτει ένας αριθμός με είκοσι ψηφία, που θα αντιπροσώπευε το οκταπλάσιο της παγκόσμιας εσοδείας, εάν όσα τμήματα του πλανήτη, που βρίσκονται κάτω από τη θάλασσα, μπορούσαν να γίνουν χωράφια και να καλλιεργηθούν!! Για να παραχθεί αυτή η ποσότητα του σταριού έπρεπε να σπείρουν 76 φορές όλες τις Ηπείρους της Γης!!
Πράγματι το σύνολο των κόκκων του σιταριού είναι, όπως το υπολόγισε ο Lodge 18.446.744.073.709.551.615 κόκκοι σταριού!!
Υπολογίζοντας ότι, σε 1m3 περιέχονται ~ 20×106 κόκκοι σιτάρι, η ανωτέρω ποσότητα μεταφράζεται σε 977.677.435.907 τόνους σιταριού (922.337.203.685 μ3, όσο δηλαδή όλη η Γη σπαρμένη με σιτάρι, δεν θα μπορέσει να παράγει σ’ ένα χρόνο), εάν υπολογίσουμε ότι το βάρος ενός κόκκου σιταριού ισούται με 0,053 του γραμμαρίου, που ισοδυναμεί με τη παγκόσμια παραγωγή. Εάν συγκεντρώναμε όλα αυτά τα σπυριά του σταριού, θα μπορούσαμε να καλύψουμε ολόκληρη την επιφάνεια της Γης μ’ ένα στρώμα πάχους 2 ½ εκατοστά.
Μ’ αυτό το τρόπο δόθηκε η ευκαιρία στο Σίσσα να το συμβουλεύσει για άλλη μια φορά, δηλαδή το πόσο επικίνδυνο είναι να υπόσχεται κανείς κάτι χωρίς να προβλέπει και να σκέπτεται τα επακόλουθα της υπόσχεσής του. Ο βασιλιάς, λέγεται, ότι δεν ήξερε τι να θαυμάσει περισσότερο, την επινόηση του Σίσσα ή την απαίτησή του.
Μια άλλη εκδοχή για τη πληρωμή της αμοιβής του είναι και η κατωτέρω:
Λέγεται ότι ο βασιλιάς για να αποφύγει την συμφωνία που έκανε με τον Σίσσα, συμβουλεύτηκε τον μυστικοσύμβουλό του, ο οποίος τον συμβούλευσε να κάνη το εξής: Να καλέσει τον Σίσσα να μετρήσει ο ίδιος το σιτάρι που ζήτησε.Έτσι ο βασιλιάς έβαλε αμέσως σε εφαρμογή το σχέδιο του μυστικοσύμβουλό του και κάλεσε τον Σίσσα να πάρει μόνος του την αμοιβή. Ο Σίσσα κατάλαβε το λάθος του, διότι σκέφθηκε πως το μεροκάματο για τους βοηθούς που χρειαζόταν για να μετρήσει τη τεράστια ποσότητα σταριού ήταν μισό ρούπι και πως ένα βαρέλι στάρι χρειαζόταν δύο εβδομάδες για να μετρηθεί, ενώ μ’ ένα γεν μπορούσε ν’ αγοράσει 6 βαρέλια στάρι και παραιτήθηκε από την απαίτησή του και έτσι ο βασιλιάς απέφυγε να πληρώσει την αμοιβή που ζήτησε ο βραχμάνας ιερέας. Διότι δεν θα του έφθαναν δύο ζωές για να μετρήσει την τεράστια ποσότητα του σταριού. Έστω και εάν μέτραγε ολόκληρα μερόνυχτα με ρυθμό ένα κόκκο το δευτερόλεπτο. Σε 6 μήνες θα μάζευε 1m3 περίπου. Σε 10 χρόνια 20m3. Και μια ποσότητα τελείως ασήμαντη μέσα στο χρόνο που θα του απόμενε για να ζήσει!!
Στο μεγάλο Αυστριακό μαθηματικό και Παγκόσμιο Πρωταθλητή του 19ου αι. Β. Στάϊνιτς, όταν του αναφέρθηκε η ανωτέρω ιστορία, δήλωσε τα εξής:
“Όλη αυτή η ιστορία είναι ένα παραμύθι. Διότι για μια τέτοια επινόηση δεν φτάνει ούτε το ένα χιλιοστό της αμοιβής που πήρε κι’ αν την πήρε!!”
Μια άλλη εκδοχή του παλιού αυτού θρύλου αναφέρει, ότι ένας Ινδός μονάρχης, ονόματι Hashran, προσέφυγε σ’ έναν Ινδό σοφό, ονόματι Qaflan και του ζήτησε να επινοήσει ένα παιγνίδι που θα συμβόλιζε το πεπρωμένο και τη μοίρα. Ο σοφός εφεύρε το παιγνίδι τάβλι που παιζόταν με ζάρια. Ο Hashran γοητεύθηκε από το παιγνίδι αυτό τόσο πολύ, ώστε το εισήγαγε στην Ινδία όπου έγινε πολύ δημοφιλές…
***
Το άρθρο αυτό είναι απόσπασμα απο το υπό έκδοση βιβλίο του Carlo de Grandi με τίτλο: “Περί της γενέσεως και διαδόσεως του Ζατρικίου (Σκακιού) ανά τους αιώνες“. (Ιστορική αναφορά). Πρώτη Έκδοση: Αθήνα,1985. Δεύτερη Έκδοση: Αθήνα, 1989. Κεφάλαιο: “To Σκάκι. Ιστορική Αναφορά Περί της Προελεύσεώς του“
Πηγή: toalogaki
Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Τ’ άλογο του σκακιού
Προσεκτικὸ κι ἀσάλευτο, βουβὸ κι ἀφαιρεμένο,
στὸ μαῦρο ἢ τ᾿ ἄσπρο, ὑπάκουο, πηδάει καὶ περιμένει.
Στὸ μαῦρο ἢ τ᾿ ἄσπρο, ἀσάλευτο, βαθειὰ συλλογισμένο,
τὸ σκυθρωπὸ κι ἀμίλητο παιχνίδι λογαριάζει.
Μιὰ κίνηση, ἄλλη κίνηση, μιὰ σκέψη, κι ἄλλη σκέψη.
Τριγύρω οἱ ξύλινοί του ἐχθροὶ κι οἱ ἐπίβουλοι σκοποί τους.
Τὶ νὰ σκεφτεῖ, νὰ σοφιστεῖ καὶ τί νὰ λογαριάσει;
Μὲς τὰ στενὰ τετράγωνα ἐσώθηκεν ἡ σκέψη
κι ἔγινε πιὰ μονότονη καὶ γνώριμη ἡ ζωή του.
Μιὰ κίνηση, ἄλλη κίνηση, μιὰ σκέψη, ἡ ἴδια σκέψη!
Τὸ σιωπηλὸ παιχνίδι του μετρᾶ καὶ λογαριάζει,
μὰ ὅμως τὸ ξέρει πὼς γραφτὸ σ᾿ ὅλη εἶναι τὴ ζωή του,
νὰ ὁρμᾶ μέσα στοὺς ξύλινους ἐχθρούς του καὶ νὰ πέφτει,
στὸ μαῦρο ἢ στ᾿ ἄσπρο, ἡρωικά, κοντὰ στὸ βασιλιά του.
Τ’ άλογο του σκακιού, Μιχαήλ Στασινόπουλος