GM Solozhenkin zawieszony za oskarżenia o oszustwo; koledzy Arcymistrzowie protestują

Komisja etyki FIDE zawiesiła GM Evgeniya Solozhenkina za bezpodstawne oskarżenia o oszukiwanie, publikowane w różnych artykułach w Internecie. Grupa arcymistrzów napisała list otwarty w obronie Solozhenkina.

Jest to incydent, który zszokował świat rosyjskich szachów i nawet kilka miesięcy później, sprawa nie ucichła. 13-letnia dziewczynka, której ranking wzrósł do poziomu mistrza międzynarodowego, została oskarżona o oszukiwanie przez dobrze znanego rosyjskiego trenera w trakcie Mistrzostw Świata do lat 14, które zostały rozegrane we wrześniu w Urugwaju.

Wszystko zaczęło się 26 września, kiedy to Solozhenkin zamieścił obszerny komentarz na rosyjskim forum. Rozpoczął od opisania sceny, opisanej przez jego córkę Elizavetę (Lizę) Solozhenkiną, która zdarzyła się podczas drugiej rundy Mistrzostw Świata Juniorów, która miała miejsce 18 września w stolicy Urugwaju, Montevideo.

"Nie napisałbym tego tekstu, gdyby nie epizod, który wydarzył się w drugim meczu Mistrzostw Świata Juniorów w Urugwaju. W pewnym momencie, Bibisara Assaubayeva poszła do damskiej toalety. Elizaveta Solozhenkina, zachowując pewien dystans, podążyła za nią. Elizaveta zdołała dostrzec, do której kabiny weszła Assaubayeva (była to ta na samym końcu) i wślizgnęła się do kabiny obok. Po chwili Elizaveta usłyszała, jak Assaubayeva pyta bardzo cicho: 'Jaka jest ocena pozycji?' Prawdopodobnie po otrzymaniu odpowiedzi, powiedziała również 'dobrze' i opuściła łazienkę."

Elizaveta Solozhenkina, córka Solozhenkina. | Photo: Maria Emelianova/Chess.com.

Solozhenkin kontynuuje swój post, wskazując na drastyczny wzrost rankingu Assaubayevej - 2177 w lutym i aż 2420 we wrześniu. Opowiada również historię, jakoby słyszał o graczu, który przyznał, że widział urządzenie, ukrywane przez Assaubayevą, chociaż ów gracz najwyraźniej nie poszedł z tym do sędziego i Solozhenkin nie ujawnił jego nazwiska.

Następnie podaje kilka pozycji z niektórych jej ostatnich partii i stawia tezę, że wykonuje ona ruchy, których normalnie nie wykonuje zawodnik jej poziomu. Oto pierwszy przykład i adnotacje Solozhenkina, zaczerpnięte z posta na forum (oryginalnie po rosyjsku).

Solozhenkin powołuje się jeszcze na kilka partii i wyraża swoje wątpliwości, pokazując, że przestudiował jej grę i formułuje swoje zarzuty niebezpodstawnie. Wspomina że w trakcie turnieju napisał pismo do Komitetu FIDE ds. przeciwdziałania oszukiwaniu i wręczył je osobiście sędziemu głównemu. Kończy swój post w ten sposób:

"To koniec historii. Dla mnie wartość sportowych osiągnięć Bibisary Assaubayevej jest zerowa. Nie ma żadnej informacji o treści mojego pisma.
Czy dobrze rozumiem, że opublikowanie tego tekstu wiąże się z ryzykiem? Dla mnie sprawa jest jasna. Jednak również zdaję sobie sprawę, że nie mam żadnego prawa poprosić mojej córki o wyjaśnienia odnośnie szachów, jeśli nie będę udawał, że nic złego się nie dzieje, uzasadniając potem swój brak reakcji jakimś wymyślonym 'szlachetnym' powodem. Dopiero po publikacji tego tekstu, mam prawo spojrzeć mojej córce w oczy, nie musząc zaraz odwracać wzroku ze wstydem.
Co jeszcze mogę zrobić?"

Bibisara Assaubayeva w roku 2015. | Photo: Maria Emelianova/Chess.com.

Debata się rozpoczyna

Historia Solozhenkina szybko stała się znana w całej rosyjskiej szachowej społeczności, kiedy została trzy dni później udostępniona na popularnej rosyjskiej stronie szachowej, Chess-News. Rozpoczęła się szeroka debata, do której przyłączył się słynny rosyjski arcymistrz i komentator Sergey Shipov, publikując dzień później post na Facebooku. Nie opowiedział się po żadnej ze stron, ale nazwał całe zamieszanie "niesmaczną historią."

Pośród osób, które komentowały post Shipova, był były mistrz Europy oraz trener Rosyjskiego Związku Szachowego, GM Vladimir Potkin. Napisał:

"Moja opinia jest taka, że to wszystko nie mieści mi się w głowie. Artykuł podaje przykłady partii, w których Bibisara gra silne ruchy, co spotyka się z niedowierzaniem. Mogę powiedzieć, że, podczas naszych wspólnych treningów, takie decyzje są czymś niezwykłym, ale z drugiej strony, ona je podejmuje z pozazdroszczenia godną łatwością. Patrząc na jej partie, można stwierdzić, że wykazuje się ona wspaniałą wyobraźnią, pokazując szereg ciekawych możliwości, którymi szczerze i otwarcie dzieli się ze swoimi przeciwniczkami."

GM Sergey Zagrebelny z Uzbekistanu, kolejny dobrze znany autor i komentator, podzielił się swoimi przemyśleniami na Facebooku, a następnie również na Chess-News, żądając odpowiedzi od matki Assaubayevej, Liany Tanzharikovej. Odpowiedź nadeszła 9 października, 13 dni po opublikowaniu oryginalnego posta Solozhenkina.

Matka odpowiada

Tanzharikova zaczęła opisywać układ sali gry w Montevideo (pokazała odręczny rysunek) i utrzymywała, że jeśli by Solozhenkina nie śledziła Assaubayevej z rozmysłem, nie byłoby to takie oczywiste, że jej córka opuściła salę gry, ponieważ Elizaveta grała plecami do wyjścia, przez które trzeba było przejść, aby dotrzeć do toalet. Jednak biorąc pod uwagę, że Solozhenkina skończyła swoją partię 1.5-2 godziny przed Assaubayevą, możliwe, że specjalnie śledziła ją i to więcej niż raz.

Liana Tanzharikova. | Zdjęcie z Facebooka za pozwoleniem.

Powiedziała także, że jej córka Bibisara nie ma w zwyczaju mówić do siebie w trakcie pobytu w toalecie i kwestionowała historię, jakoby ktoś widział Bibisarę z urządzeniem mobilnym, a potem nie powiadomił sędziego. Tanzharikova podważała również tok rozumowania Solozhenkina, odnośnie jego szachowej analizy oraz odpowiedziała Shipovowi i Zagrebelnemu.

Mecz Assaubayeva-Solozhenkina?

Następną rzeczą, która się wydarzyła, była w pewnym sensie komiczna sugestia, zamieszczona na Facebooku przez dziennikarza i organizatora Evgeny Atarova, aby zaaranżować mecz pomiędzy Assaubayevą i Solozhenkiną. "Jak zachowywali się w podobnej sytuacji arystokraci? Odpowiednio. Wyzywali przeciwnika na pojedynek!" GM Sergey Beshukov, prezydent szachowej federacji Krasnodaru, zaoferował 20 tysięcy rubli (w tym momencie 3,468 dolarów) za ten mecz, który nigdy nie doszedł do skutku.

Stworzono już nawet plakat promujący mecz.

Z uwagi na to, że Solozhenkin jest oficjalnie jednym z trenerów Rosyjskiego Związku Szachowego, było kwestią czasu, kiedy pojawi się oświadczenie federacji. To oświadzenie, autorstwa Dyrektora Wykonawczego, Marka Gluhovsky'ego, zostało opubikowane 14 października na stronie internetowej związku.

Rosyjski Związek Szachowy

Gluhovsky zauważył, że Solozhenkin nie przedstawił jasnego dowodu, zatem od Assaubayevej nie można żądać, aby "udowodniła swą niewinność." Nieuznanie postu, zamieszczonego na forum przez Solozhenkina ("Rosyjski Związek Szachowy nie uważa za etyczne publikowanie podejrzeń o nieuczciwą grę, które nie są poparte dowodami") nie miało na celu podważanie samego wniosku, ponieważ został napisany w poprawnej formie, ale publikacja artykułu jest wyrażeniem prywatnego zdania."

Dzień pózniej Solozhenkin zamieścił drugi tekst na Chess-News, który zawierał zrzuty ekranu z czatu, jaki za pośrednictwem telefonu prowadziła jego córka z żoną w dniu, kiedy rozgrywana była druga runda w Montevideo. Jego córka opowiada tam o sytuacji w toalecie i nazywa Assaubayevą oszustką. W ten sposób Solozhenkin pokazał, że nie była to historia, którą sam zmyślił. Oskarża także Tanzharikovą o tworzenie fałszywych kont na Facebooku i forach, których miała rzekomo używać do opowiadania "kłamstw i oszczerstw."

Gra Assaubayevej

Następnie na kilka miesięcy sprawa przycichła. Assaubayeva grała w kilku turniejach, w których radziła sobie raz lepiej, raz gorzej. W pierwszym turnieju, Mistrzostwa Europy do lat 20 we włoskim Tarvisio, osiągnęła ranking uzyskany 2297. Następnie brała udział w Mistrzostwach Świata w szachach szybkich w Rijadzie (Arabia Saudyjska), w których jej wynik rankingowy to 2511. Potem w blitzu to zaledwie 2037.

Assaubayeva podczas, zakończonej remisem, partii z GM Kateryną Lagno na Mistrzostwach Świata w szachach szybkich. | Photo: Maria Emelianova/Chess.com.

Przed oskarżeniami Solozhenkina, Assaubayeva (która teraz ma 14 lat i tytuł mistrza FIDE) zaliczyła kilka wartych uwagi osiągnięć. Na przykład wygrała mistrzostwa świata juniorek do lat 8 (Caldas Novas w Brazylii) oraz mistrzostwa świata juniorek do lat 9 zarówno w roku 2012 (Iasi w Rumunii), jak i w 2013 (Porto Carras w Grecji). Na mistrzostwach świata juniorek do lat 10 w 2014 roku (Durban w RPA) była druga.

Sprawa w sądzie

W międzyczasie jej matka kontaktowała się ze znanym adwokatem, który zdecydował się zająć się tą sprawą za darmo. Razem przygotowali pozew przeciwko Solozhenkinowi, żądając trzech milionów rubli (około 50 tys. dolarów) za uszczerbek na stanie psychicznym i reputacji dziecka. Proces rozpoczął się w lutym: werdykt został zaplanowany na końcówkę kwietnia.

Bibisara Assaubayeva oraz Liana Tanzharikova. | Zdjęcie z Facebooka za pozwoleniem.

Tanzharikova w rozmowie z nami zdradziła dlaczego poszła z tym do sądu:

"Celem jest ochrona honoru i godności nieletniej córki w majestacie prawa. Niestety nie ma wielu takich precedensów. W szachach nie ma ich w ogóle, a to jest nic więcej, jak tyko przemoc moralna wobec osoby. W szczególności gdy dzieci stają się uczestnikami turniejów. Przemoc musi być karana. Każdy powinien wiedzieć, że wymiar sprawiedliwości działa i nikomu nie wolno łamać prawa."

Wysłały one również oficjalną skargę do komisji etyki FIDE, która potem otrzymała także obronne pismo od Solozhenkina.

W lutym cała historia była szeroko omawiana w rosyjskiej telewizji.

W materiale Solozhenkin powtarza swój punkt widzenia, a Tanzharikova wspomina, że jej córka była kilkukrotnie przeszukiwana przez sędziów na prośbę Solozhenkina. Zaznacza także, że Assaubayeva trenowała ze znanymi trenerami, jak na przykład Elmar Magerramov czy Sergey Dolmatov.

W pewnym momencie nagrania, jest cytowana rozmowa telefoniczna z byłym graczem czółowki światowej, Alexeiem Shirovem. (Warto zaznaczyć, że Shirov jest bliskim przyjacielem Solozhenkina):

"Widziałem niektóre partie Bibisary, w których była bardzo trudna walka, jednak ona, i można to udowodnić z komputerem, nie popełniała żadnych błędów. A kiedy szachista, który nie jest jeszcze zbyt znany i nie osiągnął zbyt wiele, nagle zaczyna demostrować taką bezbłędną grę, wygląda to trochę dziwnie."

Komisja etyki FIDE

W międzyczasie komisja etyki FIDE wydała werdykt (tu w PDF) dnia 19 marca.

Komisja zauważyła, że oprócz tego, że otrzymała dokumenty od Solozhenkina i Tanzharikovej, miała do dyspozycji również raport izby śledczej (która badała skargę Solozhenkina podczas turnieju) oraz raporty autorstwa sędziego turnieju i profesora Kennetha Regana, który, na prośbę FIDE, może dostarczyć szczegółowe analizy odnośnie możliwego użycia silnika podczas partii szachów. Napisał:

"Główną poszlaką z mojej kontroli tych argumentów jest że skarżący nie podjęli próby dostarczenia żadnej analizy na poparcie swych oskarżeń. Natomiast moja analiza, stosująca neutralną i automatyczną naukową procedurę, w dużej mierze je podważa. Do tego stopnia że nie jest to żaden dowód, co pokazuje, że skarżący nie dołożyli należytej staranności w uprawdopodobnieniu swoich twierdzeń."

W odpowiedzi dla Chess.com Solozhenkin powiedział:

"Nie wierzę, że jakakolwiek analiza może być dowodem na oszukiwanie lub jego brak. Ani moja, ani ta, autorstwa profesora Regana. Myślę, że metoda Pana Regana nie jest w stanie ujawnić przykładów tzw. 'inteligentnego oszukiwania' i nie powinna być oficjalnym instrumentem, aby stwierdzić czy dany gracz jest winny czy nie."

"Analiza może zaledwie dać pewien obraz sytuacji. Dowód powinien być tylko w formie namacalnej: elektroniczne urządzenie, znalezione przy ciele gracza, rozmowa, nagrana podczas partii lub przechwycony sygnał pomiędzy graczem i jego współwinnym pomocnikiem."

Werdykt komisji etyki stanowił, że Solozhenkin naruszył kodeks edyki FIDE. Nie został uznany za winnego publikacji bezzasadnych oskarżeń, odnoszących się do incydentu w toalecie podczas Mistrzostw Świata Juniorów w Urugwaju w 2017 roku, ale "raczej za bezzasadne oskarżenia o oszukiwanie w ogóle (odnoszące się do innych turniejów), które znalazły się w publikowanych przez niego artykułach," powiedział w rozmowie z Chess.com Francois Strydom, przewodniczący komisji etyki.

Otrzymał 18-miesięczny zakaz turniejowy, co oznacza, że nie może pojawić się "na żadnym oficjalnym turnieju, który jest w kalendarzu FIDE i/lub uczestniczyć w spotkaniach FIDE, ani jako organizator, ani też zawodnik, trener, manager, sędzia, osoba towarzysząca, delegat, przedstawiciel, ani w żadnym innym charakterze." Nie może ponadto uczestniczyć jako zawodnik w żadnym wydarzeniu FIDE.

Wykonanie połowy tej kary (9 miesięcy) zostało zawieszone na okres 24 miesięcy, pod warunkiem, że Solozhenkin "nie zostanie uznany winnym rzucania nieuzasadnionych oskarżeń o oszukiwanie lub narażania w inny sposób na uszczerbek reputacji jakiejkolwiek osoby w trakcie trwania zawieszenia."

Według Tanzharikovej kara, nałożona przez komisję etyki FIDE, nie jest wystarczająca. W rozmowie z nami powiedziała:

"Ja zabroniłabym takiemu trenerowi pracować z dziećmi, ponieważ Solozhenkinowi brak pedagogicznego podejścia. Kara jest niewspółmierna do winy, biorąc pod uwagę fakt, że Bibisara jest nieletnia, a Solozhenkin użył swojego tytułu trenera rosyjskiej drużyny narodowej dla prywatnych celów.

Jestem za zwalczaniem oszukiwania, ale nie daje to nikomu przyzwolenia na wykorzystywanie i obwinianie dziecka nie tylko ojcu, ale także arcymistrzowi. Co więcej, złożył on formalny wniosek, na który sędzia odpowiedział. Po pierwsze, ten sędzia wraz z innymi sędziami zaczęli obserwację, potem wysłali wszystkie partie do komisji ds. oszukiwania. Następnie trzeba było poczekać na konkluzję zamiast prezentować sprawę całemu światu i traktować ją tak osobiście.

Niestety, przy obecnym stanie rzeczy, kara nie jest zbyt surowa. Ma pełno luk. Oznacza to, że instrukcje przeciw nie mu nie są wdrażane i w niewielkim stopniu mają wpływ na działalność Pana Solozhenkina. Wciąż jako trener jeździ na turnieje w kraju i za granicą."

Evgeniy Solozhenkin. | Photo: Russian Chess Federation.

Dzień po tym, jak werdykt został opublikowany, Solozhenkin opublikował swoje komentarze w kolejnym obszernym artykule na Chess-News, jak również zamieścił wiele istotnych dokumentów do pobrania. W tym artykule Solozhenkin przedstawia listę, jak to określa, "kłamstw" Tanzharikovej.

Dla przykłady wskazuje na poniższe zdanie, pochodzące od matki Bibisary Assaubayevej:

"Solozhenkin ze swoją córką złożyli skargę do sędziego głównego, zgodnie z zasadami komisji FIDE ds. przeciwdziałania oszukiwaniu dnia 19 września, w której stwierdził, że moja córka używała elektronicznych podpowiedzi."

Solozhenkin wskazuje, że jego córka nie była obecna w chwili, kiedy dostarczał skargę oraz że była to jego osobista decyzja, zatem nie ma sensu prośba, którą wystosowała Tanzharikova do komisji etyki o dyskwalifikację z turniejów nie tylko jego, ale także jego córki.

Zauważa również, że gracze nie byli sprawdzani wykrywaczami metalu aż do piątej rundy (a nie czwartej, jak twierdzi Tanzharikova), a ów incydent miał miejsce (o ile miał miejsce) w rundzie drugiej. (W rozmowie z nami Solozhenkin powiedział, że było to wbrew temu, co ogłaszano na odprawie technicznej, podczas której sędzia główny powiedział, że środki, mające na celu przeciwdziałanie oszukiwaniu, będą stosowane w pełnym wymiarze.)

W odpowiedzi na ostatni artykuł Solozhenkina, Tanzharikova powiedziała nam:

"Najlepszą obroną jest atak. Łatwiej obwiniać rzekomego wroga za wszystkie grzechy, w tym kłamstwo i oszustwo, niż pokazać prawdziwe dowody. A ponieważ od początku ta historia powstała tylko na podstawie jego słów, łatwiej mu manipulować publiczną świadomością. Na popularnym Chess-News namalował kolorowy obraz kłamliwego wroga i nieszczęśliwej ofiary. Ale to dziwne, z jakiegoś powodu nikt nie pomyślał, że bez sensu jest prowadzić te internetowe wojny z oskarżeniami, skoro można przecież złapać oszusta na gorącym uczynku, mając tak wspaniałą ku temu okazję. Dwie godziny to więcej niż potrzeba, aby sprawdzić trzy toalety. Pytanie brzmi, czy rzeczywiście miało misjce jakiekolwiek oszustwo? Jednak publika jest już oburzona i dlatego on osiągnął swój cel, jakim była dyskredytacja mojej córki. Niestety. Plotki, jak przerzuty, niszczą świadomość nawet najbardziej wrażliwych."

Otwarty list Arcymistrzów

W międzyczasie grupa Arcymistrzów (niektórzy z nich są dobrze znani) opublikowała list otwarty, w którym wyrażają swoje wsparcie dla Solozhenkina:

Solozhenkin wyraził swój brak zaufania w stosunku do komisji etyki. Powiedział:

"W mojej opinii, decyzja Komisji Etyki jest rewanżem i aktem zastraszenia. I nie jest to tylko moja opinia. Doceniam wszystkich ludzi, którzy podpisali "List Arcymistrzów". Oprócz 41 Arcymistrzów, którzy złożyli swój podpis, jest wielu Mistrzów Międzynarodowych i nieutytułowanych graczy, którzy także go poparli."

"W jaki sposób można traktować Komisję Etyki po jej decyzji w sprawie Kovalyova? Gracz, który "cofnął ruch", osoba która była zamieszana w sprawę "Strumica '95", która sama pownna stanąć przed Komisją Etyki [Solozhenkin odnosi się do Zuraba Azmaiparashili - PD], sprowokowała młodego gracza do wycofania się z Pucharu Świata. Żadnej skruchy, żadnej odpowiedzialności..."

Tanzharikova obawia się o swoją córkę. Powiedziała:

"Bibisara ciężko znosi tę całą sytuację. Dla niej oznacza ona dużo stresu. Trudno wyobrazić sobie, że dzieci mogą być używane jako karta przetargowa w nieuczciwych gierkach pomiędzy dorosłymi. Oczywiście ta sytuacja wpływa na jej ogólny odbiór szachów, chciała nawet w ogóle zrezygnować z gry. Prawdopodobnie będzie to miało dla niej długotrwałe konsekwencje, nie wiadomo, co będzie w przyszłości; kondycja psychiczna nastolatka nie jest stabilna."

Ma poczucie, że Rosyjski Związek Szachowy powinien był rozegrać to inaczej:

"Sądzę, że jeśli reakcja Rosyjskiego Związku Szachowego byłaby szybsza i bardziej zdecydowana, wtedy być może konflikt zostałby zażegnany bez konieczności wypisywania tego wszystkiego w Internecie. Walka z oszukiwaniem jest konieczna, ale musi być ona realizowana w cywilizowany sposób, potrzebujemy procedury, która musi być przestrzegana oraz oczywiście musimy hamować wszelkie próby używania naszych wewnętrzych argumentów, jako dowodów. To zbyt poważne oskarżenie, które może doprowadzić do nieodwracalnego uszczerbku na reputacji. Właśnie dlatego konieczne jest, aby podchodzić do takich delikatnych spraw ostrożnie, szczególnie z uwagi na to, że zabronione jest przentowanie swoicih własnych podejrzeń w ogólnej dyskusji. Ludzie stają się uczestnikami takiego konfliktu."

Solozhenkin nie zamierza walczyć z decyzją komisji etyki. Mówi, że nie żałuje tego, że zamieścił oryginalny artykuł na forum internetowym.

"Podkreślam, że w mojej historii nie ma żadnego kłamstwa. Ufam mojej córce; usłyszała rozmowę o ocenie pozycji w trwającej partii. Jestem pewien, że to naprawdę się stało. Sumienie mam czyste."

Aktualizacja: W międzyczasie FIDE odpowiedziało zaangażowanym Arcymistrzom i wskazało, że ich obawy opierają się prawdopodobnym nieporozumieniu, mianowicie że Solozhenkinowi zostało zakazane kontynuowanie działalności trenerskiej w Rosji. To nieprawda; został pozbawiony prawa do uczestnictwa w międzynarodowych tuniejach, znajdujących się w kalendarzu FIDE i to na okres zawieszenia.

Korekta: we wcześniejszej wersji tego artykułu, błędnie napisano, że komisja etyki FIDE zawiesiła Solozhenkina za publikowanie bezzasadnych oskarżeń o oszukiwanie przez Assaubayevą podczas Mistrzostw Świata Juniorów w Urugwaju. Nie został ukarany za publikację tych konkretnych oskarżeń, ale za bezpodstawne oskarżenia o oszukiwanie w ogóle (odnośnie innych turniejów), które zamieścił w publikowanych przez siebie artykułach.