Photo report Dutch Championship

After seven rounds Jan Smeets and Dani?ɬ´l Stellwagen share the lead at the Dutch Championship. Today ChessVibes paid a visit and we have portraits of all players.


IM Hans B?ɬ?hm gaf vandaag commentaar. Vanaf januari heeft hij de schaakrubriek in de Telegraaf en het is goed dat hij weer wat meer bij het Nederlandse schaak betrokken is. Zijn explicatie was vermakelijk en het ging hem gemakkelijk af - hij voelde zich natuurlijk thuis in een televisiestudio! Maar even serieus: het is toch eigenlijk van de gekke dat we B?ɬ?hm hebben, dat we in een tv-studio zitten, en het NK n?ɬ?g niet door Studio Sport wordt behandeld. Ze waren dit jaar wel van plan te komen, maar ging niet door vanwege het nieuws rond de nieuwe trainer van Feijenoord. Pfffff.

---

Update Arne, 10.40 uur:

Hans B?ɬ?hm was trouwens niet alleen als schaakcommentator in het nieuws deze week. In De Telegraaf schreef hij zaterdag over het curieuze feit dat Erwin L'Ami en Jan Smeets, die allebei op 5 april 1985 geboren zijn, op hun verjaardag tegen elkaar moesten schaken op het NK.

Een unicum, aldus B?ɬ?hm: ?¢‚Ǩ?ìDe kans dat zich dit voordoet is 11 (aantal rondes in het toernooi) x 52 (aantal weken in het jaar dat een toernooi gespeeld wordt) x 365 (aantal mogelijke verjaardagen in het jaar) x 50 (aantal jaren dat een schaker gemiddeld schaakt). Die kans is ongeveer 1 op 10.439.000.?¢‚Ǩ?

Bij de redactie van ChessVibes, die wel van een beetje puzzelen houdt, gingen meteen belletjes rinkelen. 1 op 10 miljoen? Betekende dat, gezien het feit dat schaakdatabases slechts enkele miljoenen partijen bevatten, dat dit wellicht de eerste keer in de vastgelegde geschiedenis van het schaakspel was, dat twee schakers die op dezelfde dag geboren waren, tegen elkaar speelden? Klopte deze berekening wel?

Zeker toen Schakers.info en Schaakbond.nl B?ɬ?hms berekening klakkeloos overnamen, begon de scepsis toe te slaan. De geruchtmakende ?¢‚Ǩ?ìzaak Lucia de B.?¢‚Ǩ? lag ons bovendien nog vers in het geheugen: hierin speelde een mogelijk foutieve statistische kansberekening een cruciale rol. Ook in die zaak ging het om het maken van de juiste aannames, de basis voor zogenaamde Bayesiaanse kansberekening.

In B?ɬ?hms berekening is bijvoorbeeld de aanname dat het NK in elke mogelijk week van het jaar kan vallen, ook in de week van Kerstmis. (Waarom het aantal weken in een jaar, 52, in B?ɬ?hms berekening stond, als het aantal dagen, 365, al genoemd was, begrepen wij bovendien ook niet.) Daarnaast leek geen rekening te zijn gehouden met de intu?ɬØtief verrassende Verjaardagsparadox waarin berekend wordt dat de kans dat twee leerlingen in een klas van 23 op dezelfde dag jaren zijn, maar liefst 0,5 is. Zou dit er ook mee te maken kunnen hebben? En wat te denken van het feit dat Smeets en L'Ami allebei sterke spelers zijn, en van (precies) dezelfde generatie, en dus een relatief grote kans hebben om elkaar vaker dan 1x per jaar te treffen?

We besloten de ingewikkelde situatie voor te leggen aan de wiskundige en ex-NK-deelnemer Maarten Solleveld, thans werkzaam aan de universiteit van G?ɬ?ttingen in Duitsland. Zonder er heel diep op in te gaan (dat zou veel meer tijd vergen) mailde Maarten ons de volgende overwegingen:

?¢‚Ǩ?ìStel je hebt ?ɬ©?ɬ©n partij, met twee spelers, op een welbepaalde dag. De kans dat beide spelers op die dag jarig zijn is 365 tot de macht -2. De kans dat ze dan ook nog even oud zijn is lastiger te bepalen, dat hangt af van de spreiding van leeftijden van schakers en van subtiliteiten (zoals veel jeugdtoernooien). Merk op dat dit gelijk is aan de kans dat de leeftijden van twee willekeurigere tegenstanders minder dan een half jaar verschillen. Mijn na?ɬØeve schatting is 1 op 30.

Dus de kans dat in deze ene partij beide spelers jarig en op dezelfde dag geboren zijn is ongeveer

1 / (30 * 365 * 365), ongeveer 1 op 4 miljoen.

Nu de uniciteit van deze gebeurtenis. Hoeveel schaakpartijen er gespeeld zijn en worden is uiteraard volledig onbekend. Vele miljoenen, dat is zeker. Mijn database bevat er echter slechts 3,8 miljoen, dus daarin kan best geen enkele andere partij zitten waarin het bovenstaande optreedt. Dit kan ik echter niet nazoeken met Chessbase, wellicht dat mensen als Tim Krabbe of Johan Hut dat wel kunnen.

Volgende stap is inderdaad Bayesiaanse kansrekening. We nemen aan dat we Jan Smeets en Erwin L'Ami hebben, en dat ze op dezelfde dag geboren zijn. Volgens mijn database spelen zij de laatste tijd gemiddeld drie keer per jaar tegen elkaar. (In het echt is dit natuurlijk meer, vanwege allerhande rapid en vluggertjes. Misschien dat ze zich op hun verjaardag trouwens matigen in dat opzicht ;-) ) Stel dat ze dit tempo van drie ontmoetingen per jaar twintig jaar volhouden, en dat de data homogeen over het jaar verdeeld zijn. Dan zullen ze elkaar naar verwachting 20 * 3 / 365 (is ongeveer 1/6) keer treffen op hun beider verjaardag. Een aanzienlijk groter getal dan hierboven! Maar goed, eergisteren was ?ɬ©?ɬ©n keer, de statistiek zegt dat het daar waarschijnlijk bij blijft.

In een latere mail steld Maarten dit nog ietsje bij:

1 op 4 miljoen is wellicht toch niet zo realistisch. Ik had er namelijk geen rekening mee gehouden dat er in de schaakgeschiedenis meerdere tweelingen zijn geweest. Tweelingen komen elkaar veel vaker tegen dan willekeurige schakers. Hoe vaak weet ik natuurlijk ook niet, bijvoorbeeld gemiddeld eens per jaar. Als er dan twintig tweelingparen zijn geweest die dertig jaar lang actief hebben geschaakt (ik zeg maar wat), dan heb je naar verwachting al 600 / 365 partijen die op hun verjaardag gespeeld zijn. Dan is kans al erg groot dat Smeets - L'Ami geen unieke gebeurtenis was. Uiteraard is dit nog veel onnauwkeuriger dan de bovenstaande schattingen, want ik heb geen idee hoeveel schakende tweelingen er zijn geweest. Is waarschijnlijk tamelijk makkelijk na te zoeken. Niettemin denk ik dat dit kleine groepje tweelingen een grotere kans geeft op het fenomeen "speel tegen elkaar als je allebei jarig en even oud bent" als alle andere schakers bij elkaar.

Inmiddels is de berekening van B?ɬ?hm ook onderwerp van discussie op het forum Utrechtschaak. Het lijkt er in elk geval op dat zijn berekening op zijn minst discutabel is. Natuurlijk beseffen we dat hij zelf waarschijnlijk niet de pretentie heeft gehad om een nauwkeurige en volledig correcte kansberekening te publiceren, maar dat het hem er vooral om ging om een bijzondere situatie op een leuke manier te beschrijven. Hoe dan ook, wij hopen dat onder de lezers alhier nog een aantal statistici of wiskundigen zitten, die wellicht enig licht op de zaak kunnen werpen.

---

[TABLE=236]

IGM Yge Visser, he's got the look, but lost to Stellwagen today.

IGM Jan Smeets beat favorite Tiviakov with Black, earlier in the tournament, and today defeated Bosboom.

IGM Sipke Ernst had to give up shared lead after a draw against Brandenburg.

IGM Dani?ɬ´l Stellwagen - he's shared first too with an excellent 5 / 7.

Team member IGM Erwin l'Ami follows on half a point.

IGM Sergei Tiviakov, tournament favorite but it's not exactly going smoothly this year.

IGM Friso Nijboer, the veteran in this company, started very well and is now shared third.

IGM Dimitri Reinderman, back again as a professional chess player, drew quickly with Tiviakov today ("You know, I had 0 out of 4 against this person...").

IM Jan-Willem de Jong plays his first Dutch Ch and so far quite reasonably.

The same goes for IM Daan Brandenburg (both remarks).

IM Ruud Janssen lost his form a bit.

Number last IM Manuel Bosboom at least knows how to lose nicely too.

IM Hans B?ɬ?hm was the commentator today.

[TABLE=238]

IGM Daniel Fridman is the favorite to win the Infomart GfK Open, which is held right next to the championship in the same television studio in Hilversum.

IGM Erik van den Doel was Fridman's opponent today and drew after some difficulties.

IGM John van der Wiel also decided to play in the "B" tournament.

IGM Dennis de Vreugt, also in the Infomart, told me he's ambitious enough to try to qualify for the Dutch Ch again next year.

[TABLE=239]

Zhaoqin Peng, 9-times Dutch Champion, came back into the lead after Muhren lost.

Petra Schuurman is doing fine and is now second.

Marlies Bensdorp, the strongest of the twin, has a disappointing Ch so far.

Laura Bensdorp has a hard time and is on last place.

Pauline van Nies is last but one after seven rounds.

Tea Lanchava happily accepted Muhren's present today, who blundered a full piece.

Anne Haast quickly beat Marlies Bensdrop today and is doing surprisingly well now.

Bianca Muhren lost her lead after her blunder against Lanchava.

Martine Middelveld tried an original h4 today against Schuurman, but to no effect.

Talitha Munnik beat Laura Bensdorp today in a fight for last place.

---

Links:

• Tournament website
• Games in PGN