Dutch Defense
Obrona holenderska może wyglądać jak odwrócona wersja obrony sycylijskiej (1.e4 c5), ponieważ w obu przypadkach ruch pionem skrzydłowym zapobiega stworzeniu przez białe „idealnego centrum pionowego”. Ze względu na położenie królów jest jednak zupełnie inna. Ruch 1...f5 zdobywa przestrzeń na skrzydle królewskim, tworząc jednocześnie pewne słabości.
Pozycja wyjściowa
Klasyczna obrona holenderska zaczyna się od ruchów 1.d4 f5. Czasami czarne grają jednak najpierw 1...e6, a dopiero potem 2...f5, by ominąć gambit Stauntona.
Zalety
- Oryginalny debiut
- Prowadzi do niezrównoważonych, ale elastycznych pozycji
- Mniej znany, więc jest większa szansa, że przeciwnicy nie będą na niego tak dobrze przygotowani
Wady
- Wczesne ...f5 powoduje osłabienie czarnego króla
- Dobrze przygotowany przeciwnik może sprawić wiele problemów
- Białe zdobywają przestrzeń w centrum
Warianty
Przebieg typowej partii w obronie holenderskiej w dużej mierze zależy od struktury pionowej czarnych. Fianchetto na skrzydle królewskim z pionem na d6 to wariant leningradzki, struktura c6-d5-e6-f5 to tzw. „kamienna ściana”, a d6-e6-f5 to znak rozpoznawczy klasycznego wariantu obrony holenderskiej.
Warto znać również kilka wariantów pobocznych, na które mogą zdecydować się białe.
Wariant leningradzki
Wariant leningradzki powstaje wtedy, gdy czarne ustawią czarnopolowego gońca w pozycji fianchetto na g7 oraz zagrają ...d6, by rozwinąć białopolowego gońca. Kluczową pozycję można osiągnąć poprzez różną kolejność posunięć, ale najczęściej jest to 1.d4 f5 2.g3 Sf6 3.Gg2 g6 4.Sf3 Gg7 5.O-O O-O 6.c4 d6. Białe często grają w pewnym momencie d5, by przejąć kontrolę nad polem e6, które jest osłabione w przypadku, gdy czarne zagrały zarówno ...d6, jak i ...f5.
Struktura kamiennej ściany
Choć wariant leningradzki jest bardziej popularny, to chyba właśnie struktura kamiennej ściany najbardziej kojarzy się z obroną holenderską. W tym wariancie czarne starają się przejąć kontrolę nad polem e4, by wstawić tam swojego skoczka i przeprowadzić atak na skrzydle królewskim.
Ponownie możliwych jest kilka kolejności posunięć, na przykład: 1.d4 f5 2.g3 Sf6 3.Gg2 e6 4.c4 d5 5.Sf3 c6.
Klasycznym przykładem struktury kamiennej ściany, w którym skoczek trafia na pole e4, a czarne zwyciężają na skrzydle królewskim, jest partia rozegrana w 1922 roku między Saviellym Tartakowerem a Gezą Maroczym (obaj uzyskali tytuł arcymistrza, gdy wprowadzono go oficjalnie w 1950 roku).
Wariant klasyczny
Z wariantem klasycznym obrony holenderskiej mamy do czynienia wtedy, gdy czarne rezygnują zarówno z fianchetto na skrzydle królewskim, jak i z zagrania pionami na ...c6 oraz ...d5. Wariant klasyczny najczęściej rozpoczyna się od następujących ruchów: 1.d4 f5 2.g3 Sf6 3.Sf3 e6 4.c4 Ge7 (a nie 4...d5).
Atak Hoptona
Atak Hoptona to po prostu zagranie 2.Gg5 w drugim ruchu. Ma ono na celu wyeliminowanie czarnego skoczka w momencie, gdy ten pojawi się na polu f6, by nie dopuścić do zajęcia przez niego pola e4 w dalszej fazie partii (jak w strukturze kamiennej ściany).
Ten wariant jest istotny także dlatego, że daje białym możliwość zastawienia pułapki, którą powinien znać każdy szachista grający obronę holenderską: 1.d4 f5 2.Gg5 h6 3.Gh4 g5 4.Gg3 f4 5.e3 fxg3?? 6.Hh5#. Czarne łatwo unikną tej pułapki, jeśli nie będą próbowały zdobyć gońca (plan ten jest z góry skazany na porażkę) i skupią się na rozwoju. Powyższy wariant bardzo dobrze pokazuje, że 1...f5 jest ruchem nieco osłabiającym.
Gambit Stauntona
Dawniej uważano, że gambit Stauntona, czyli 2.e4, daje białym możliwość przeprowadzenia bardzo silnego ataku – do tego stopnia, że czarne zaczęły grać 1...e6 i 2...f5, by go uniknąć.
Mimo że gambit Stauntona nie jest już aż tak skuteczny, czarne wciąż mogą chcieć go uniknąć. Ponieważ głównym zamysłem obrony holenderskiej jest atak na skrzydle królewskim, czarne mogą czuć się nieswojo, gdy to białe próbują przejąć tam inicjatywę.
W przypadku, gdy czarne decydują się na kolejność ruchów z 1…e6, i tak muszą być przygotowane na ruch 2.e4, ponieważ wtedy partia przechodzi w obronę francuską.
Historia
W odróżnieniu od wielu innych otwarć obrona holenderska nie wywodzi się z żadnej określonej idei ani nie przeżywała wyjątkowego rozkwitu. Od wielu wieków jest dość niestandardowym, ale stale obecnym sposobem reagowania czarnych na 1.d4.
Paul Morphy chętnie wybierał ją w nielicznych partiach, w których przeciwnik zaczynał od 1.d4. Spośród oficjalnych mistrzów świata najbardziej znany z jej stosowania był GM Mikhail Botvinnik.
Obrona holenderska była najbardziej popularna w latach 20. XX wieku. Oprócz wspomnianej wyżej partii Tartakowera, słynne zwycięstwa w obronie holenderskiej odnosili również Alexander Alekhine (w 1922 r.) oraz GM Miguel Najdorf (w 1929 r.).