satranç (Bölüm 1)

Vikipedi, özgür ansiklopediden

Bu makale Batı masa oyunuyla ilgilidir. Diğer satranç oyunları veya diğer kullanımlar için Satranç (anlam ayrımı) sayfasına bakın .

Satranç , iki oyuncu için bir masa oyunudur . Bazen xiangqi (Çin satrancı) ve shogi (Japon satrancı) gibi ilgili oyunlardan ayırt etmek için uluslararası satranç veya Batı satrancı olarak adlandırılır .

Satranç, gizli bilgi ve şans unsurları içermeyen soyut bir strateji oyunudur . 8x8'lik bir ızgarada düzenlenmiş 64 kareden oluşan bir satranç tahtasında oynanır . "Beyaz" ve "Siyah" olarak adlandırılan oyuncular, her biri on altı taşı kontrol eder : bir şah , bir vezir , iki kale , iki fil , iki at ve sekiz piyon . Beyaz önce hareket eder, ardından Siyah gelir. Oyun genellikle rakibin şahını mat ederek, yani kaçınılmaz bir ele geçirme tehdidinde bulunarak kazanılır. Bir oyunun berabere bitmesinin birkaç yolu vardır .

Satrancın kayıtlı tarihi en azından yedinci yüzyılda Hindistan'da benzer bir oyun olan chaturanga'nın ortaya çıkışına kadar uzanır. İran'da tanıtılmasının ardından Arap dünyasına ve ardından Avrupa'ya yayıldı. Satrancın bugün bilindiği şekliyle kuralları Avrupa'da 15. yüzyılın sonunda ortaya çıktı ve 19. yüzyılın sonunda standartlaştırılıp evrensel kabul gördü. Günümüzde satranç dünyanın en popüler oyunlarından biridir ve dünya çapında milyonlarca insan tarafından oynanmaktadır.

Organize satranç 19. yüzyılda ortaya çıktı. Günümüzde satranç müsabakaları uluslararası olarak FIDE ( Fédération Internationale des Échecs ; Uluslararası Satranç Federasyonu) tarafından yönetilmektedir. Evrensel olarak tanınan ilk Dünya Satranç Şampiyonu Wilhelm Steinitz , ünvanını 1886'da aldı; Ding Liren şu anki Dünya Şampiyonu'dur.

Oyunun başlangıcından bu yana büyük bir satranç teorisi gövdesi gelişti. Sanat yönleri satranç kompozisyonunda bulunur ve satranç da Batı kültürünü ve sanatlarını etkilemiştir ve matematik , bilgisayar bilimi ve psikoloji gibi diğer alanlarla bağlantıları vardır . İlk bilgisayar bilimcilerinin hedeflerinden biri satranç oynayan bir makine yaratmaktı . 1997'de Deep Blue , Garry Kasparov'u yendiğinde bir maçta hüküm süren Dünya Şampiyonunu yenen ilk bilgisayar oldu . Günümüzün satranç motorları en iyi insan oyunculardan önemli ölçüde daha güçlüdür ve satranç teorisinin gelişimini derinden etkilemiştir; ancak satranç çözülmüş bir oyun değildir . 

Tüzük
Ana madde: Satranç kuralları
Satranç kuralları , satrancın dünya yönetim organı olan FIDE (Fédération Internationale des Échecs; "Uluslararası Satranç Federasyonu") tarafından El Kitabında yayınlanır . [ 2 ] Ulusal yönetim organları veya bağımsız satranç örgütleri, ticari yayıncılar vb. tarafından yayınlanan kurallar bazı ayrıntılarda farklılık gösterebilir. FIDE'nin kuralları en son 2023 yılında revize edildi.

Kurmak
 Bir satranç oyununun başlangıcında kurulum
Satranç takımları çok çeşitli stillerde gelir. Staunton deseni en yaygın olanıdır ve genellikle yarışma için gereklidir. Satranç taşları , gerçek renk veya tasarıma bakılmaksızın, genellikle açık ve koyu renkli, beyaz ve siyah olarak adlandırılan iki sete ayrılır . Setlerin oyuncuları sırasıyla Beyaz ve Siyah olarak adlandırılır . Her set on altı taştan oluşur: bir şah , bir vezir , iki kale , iki fil , iki at ve sekiz piyon .

Oyun, sekiz sıra ( sıralar olarak adlandırılır ) ve sekiz sütundan ( dosyalar olarak adlandırılır) oluşan kare bir tahtada oynanır. Geleneğe göre, 64 kare renk olarak değişir ve açık ve koyu kareler olarak adlandırılır ; satranç tahtaları için yaygın renkler beyaz ve kahverengi veya beyaz ve yeşildir.

Taşlar şema ve fotoğrafta gösterildiği gibi dizilir . Böylece, Beyaz'ın ilk sırasında, soldan sağa, taşlar şu şekilde yerleştirilir: kale, at, fil, vezir, şah, fil, at, kale. İkinci sırada sekiz piyon yerleştirilir. Siyah'ın konumu, aynı sütunda eşdeğer bir taşla Beyaz'ın konumunu yansıtır. Tahta, her oyuncuya en yakın sağ köşede açık renkli bir kare olacak şekilde yerleştirilir. Açık renkli karenin doğru konumu "sağda açık" ifadesiyle hatırlanabilirken, şah ve vezirin doğru konumları "kendi rengindeki vezir" ifadesiyle hatırlanabilir (yani beyaz vezir açık renkli bir karede, siyah vezir ise koyu renkli bir karede başlar).

Rekabetçi oyunlarda, taş renkleri organizatörler tarafından oyunculara tahsis edilir; gayrı resmi oyunlarda ise renkler genellikle rastgele, örneğin yazı tura atılarak veya bir oyuncunun bir elinde beyaz bir piyon, diğer elinde siyah bir piyon saklaması ve rakibin seçmesini istemesiyle belirlenir.

Hareket
Beyaz önce hareket eder, ardından oyuncular sırayla hamle yapar ve her hamlede bir taş hareket ettirir ( iki taş hareket ettirildiğinde rok hariç). Bir taş, işgal edilmemiş bir kareye veya rakip bir taşın işgal ettiği bir kareye hareket ettirilir, bu taş ele geçirilir ve oyundan çıkarılır. Tek istisna olan en passant dışında, tüm taşlar rakibin taşının işgal ettiği kareye hareket ederek ele geçirir. Hareket etmek zorunludur; bir oyuncu, hareket etmek zararlı olsa bile, hamlesini atlayamaz .

Her taşın kendine özgü hareket etme şekli vardır. Diyagramlarda, çaprazlar, her iki renkten de ara taş yoksa taşın hareket edebileceği kareleri işaretler (at hariç, at aradaki taşların üzerinden atlar). Piyon hariç tüm taşlar, boş karedeyse düşman taşını ele geçirebilir. Taşların, at ve rok sırasında hariç, her iki renkten de taşların işgal ettiği karelerden geçmesine genellikle izin verilmez.

Wikipedia'dan alınmıştır