این مشکل جهانی است

ماجرا از کجا شروع شد؟

 چندی پیش شخصی به نام Naahid طی کامنتی در پیج آقای freedomsquare ادعای بزرگی را مطرح کرد. وی مدعی شد حجاب اسلامی باعث کمبود تابش نور خورشید به بدن و پوکی استخوان در زنان می شود. دلیلشان هم درصد بیشتر پوکی استخوان در زنان نسبت به مردان بود. بنده با توجه به پافشاری ایشان بر ادعای خود یک سری دلایل آوردم که اینطور نیست و در کشور آفتابی ایران نه تنها کمبود تابش آفتاب نداریم بلکه زیادبود آفتاب هم داریم و خیلی مواقع باید با ضدآفتاب و دستکش و کلاه و عینک دودی بیرون بیاییم که پوستمون نسوزه و سرطان پوست نگیریم. در واقع  روزانه 10 دقیقه نور خورشید نیازهای بدن را تامین می کنه و بیشتر از اون می تونه باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان پوست بشه و پوکی استخوان ربطی به مساله حجاب نداره. اما طرف نپذیرفت و گفت که بنده تعصب ورزی می کنم و واقعیت را قبول نمی کنم والا دلیل اینکه زنان بیشتر از مردان پوکی استخوان می گیرند چیست؟ تنها تفاوت زن ایرانی با زن غربی در حجاب است و به همین دلیل نرخ پوکی استخوان در زنان ایرانی بیشتر از زنان بی حجاب غربی است. خب بنده قبول نداشتم که زنان بی حجاب کمتر از محجبه ها پوکی استخوان می گیرند و دلایلی را ارائه کردم. بحث های داغی رد و بدل شد که خالی از تعصب و افراط و تفریط نبود. با توجه به جالب بودن مناظره و علمی بودن موضوع  تصمیم گرفتم خلاصه این مباحثات را به صورت یک پست ارائه کنم.

پوکی استخوان چیست؟

 پوکی استخوان که اسم علمی آن استئوپورز (osteo prosis) است یک اختلال اسکلتی است که ویژگی بارز آن کاهش استحکام استخوانبوده و به معنی پوک شدن یا نازک شدن استخوان ها به هر علتی می باشد که اغلب در افراد سالخورده دیده می شود. شکسته شدن استخوان ها، علامت بارز پوکی استخوان است، به خصوص در استخوانهای مچ دست، ستون فقرات و گردن و استخوان ران. بروز بیماری پوکی استخوان بستگی به عواملی چون سن، جنس و نژاد دارد. هنوز هیچ درمانی برای بازگرداندن اثرات سوء پوکی استخوان وجود ندارد.

علل بروز پوکی استخوان چیست؟

 این بیماری در دوران یائسگی زنان بسیار شایع است زیرا در این دوران استروژن در بدن زنان کم می‌شود. همچنین کمبود مواد معدنی مانند کلسیم، پروتئین و ویتامین دی و استعمال دخانیات مانند سیگار باعث پوکی استخوان می‌شود. در شرایط کمبود مواد معدنی در رژیم غذایی، بدن کمبودش را با برداشت مواد معدنی از بافت‌های استخوانی جبران می‌کند و این کار در طول زمان باعث فقر استخوان‌ها از لحاظ مواد معدنی و در نتیجه پوکی استخوان می‌گردد. همچنین با بالا رفتن سن میزان تخریب بافت استخوانی بیش از ساخت آن می‌شود و با گذشت زمان و در دوران کهنسالی این عارضه بروز می‌کند. برخی از بیماری‌ها مثل پرکاری تیروئید، کم کاری غدد جنسی، آرتریت روماتوئید، بیماری کوشینگو دیابتو مصرف برخی داروها (مثل کورتن و لووتیروکسین ٬فورزماید، هپارین ٬فنیتوئین) نیز در طول زمان باعث پوکی استخوان می‌گردند. عوامل دیگری نیز مثل کم تحرکی یا کمبود وزن بیش از ۱۰٪ نسبت به وزن دوران جوانی یا بی‌ام‌آی کمتر از ۱۹ ٬عوامل وراثتی و اعتیاد به الکل باعث پوکی استخوان هستند. (منبع: ویکیپدیا- ویتامین دی)

چرا زنان بیش از مردان پوکی استخوان می گیرند؟

 دلایل زیادی وجود دارد که بعضی از آنها به شرح زیر می باشند:

 1- تغییرات هورمونی در زنان در دوران یائسگی (کم شدن هورمون استروژن). این اصلی ترین عامل است.

 2- یکی از علل پوکی استخوان کم تحرکی است و مردان با توجه به فعالیت بیشتر، کمتر در معرض این بیماری هستند.

 3- مردان تراکم استخوانشان بیشتر از زنان است و دیرتر پوکی استخوان می گیرند.

 4- متوسط عمر زنان بیش از مردان است و بنابراین درصد مبتلایان در زنان بیشتر خواهد شد.

 خمیدگی پشت که اغلب ناشی از پوکی استخوان است (منبع: ویکیپدیا)

نقد و بررسی مقاله ارائه شده: تفاوت بین متن رفرنس با نقل قول ناهید

 وقتی از ناهید خانم خواستم برای اثبات ادعای خودشان به مقاله معتبر بین المللی استناد کند ابتدا اظهار داشتند که محققان می ترسند این قضیه را در مقالاتشان بیاورند! (احتمالا منظورشان ترس از تکفیر و حکمی مشابه حکم سلمان رشدی بوده است! در صورتی که دنیای علم و آزمایش که این حرفها را ندارد و ضمنا سلمان رشدی تحقیق علمی ننوشته بود). مدتی بعد ایشان در ادامه مدعایشان پستی با عنوان "حجاب و آفتاب" ارائه کردند با ذکر 41 منبع که 38 منبع آن در مورد نقش ویتامین د و عوارض کمبود آن بود و هیچ ربطی به مساله حجاب نداشت و فقط در سه منبع 18 و 19 و 20 اشاره به حجاب شده بود، بخصوص منبع 18 به صراحت به این موضوع اختصاص داشت. بیایید رفرنس 18 را بررسی کنیم. ابتدا ادعای ذکر شده در بلاگ ناهید به نقل از رفرنس 18 را ببینیم:

 زنان عرب – امریکایی: "بررسی جمعیت عرب –امریکایی در (Dearborn) در ایالت میشیگان امریکا نشان می دهد که زنان عرب امریکایی دارای کمبود ویتامین D هستند و میزان ابتلا به ام اس در آنها بیشتر از بقیه زنان امریکایی است. زنان با حجاب بدترین میزان ویتامین D و زنان بی حجاب بهترین میزان ویتامین D را داشتند."(18)

مقاله مربوطه را به دقت مطالعه کردم و دیدم نتایجش با ادعاهای بالا متفاوت بود. نگاهی به این مقاله بیندازیم:

 Severe Vitamin D Deficiency in Arab-American Women Living in Dearborn, Michigan

Results: Eighty-seven women participated. Serum 25-hydroxyvitamin D levels were uniformly low, with the highest levels in the unveiled group (median [interquartile range]) (8.5 ng/mL [5.75-13.5 ng/mL]) followed by the veiled, supplemented group (7 ng/mL [4-11.5 ng/mL]) and the veiled, unsupplemented group (4 ng/mL [2-6.8 ng/mL]). 25-Hydroxyvitamin D levels were lower in women with less experience in the United States and in those with less education. Vitamin D—fortified orange juice consumption had a greater positive predictive effect on serum 25-hydroxyvitamin D levels than either milk or vitamin pills and may possibly serve as a surrogate marker for vitamin D awareness.

 Conclusions: Vitamin D deficiency, as assessed by 25-hydroxyvitamin D concentrations, is endemic in a sample of Arab-American women living in Dearborn, Michigan. These findings potentially identify an important health problem in the largest, most-concentrated Arab-American population in the United States.

این تحقیق در شهر Dearborn که بزرگترین و پرتجمع ترین مرکز زندگی اعراب در آمریکاست انجام شده. محققان از 87 زن بالای 18 سال (هم عرب و هم امریکایی) تحقیق به عمل آوردند و از آنها در مورد نوع پوشش، سابقه درمانی، درمانهای فعلی، علائم کمبود ویتامین د (مانند درد مفاصل، درد استخوان و ضعف ماهیچه ها) و رژیم غذایی آنها (بخصوص شیر و آب پرتقال و ...) سوالاتی پرسیدند. سپس نمونه خون آنها گرفته شد و غلظت بعضی ترکیبات و ریزمغذی ها به خصوص (25-hydroxyvitamin D) اندازه گیری شد. زنان را از نظر حجاب به دو گروه باحجاب و بی حجاب تقسیم کردند و از نظر میزان دریافت ویتامین د به 3 گروه تقسیم کردند. نتایج نشان داد:

سطح (25-hydroxyvitamin D) در خون همه زنان مورد تحقیق (با حجاب و بی حجاب) به طور یکنواخت پایین است.

 Serum 25-hydroxyvitamin D levels were uniformly low

همه زنان مورد تحقیق آنها از نظر ویتامین د کمبود داشته اند و پایین تر از حد مجاز بوده اند. این مساله در نتیجه گیری (Conclusions) مقاله آمده و اظهار داشته اند در کل نمونه 87 نفری از زنان عرب و امریکایی ساکن شهر دیربورن میشیگان کمبود ویتامین د تشخیص داده شد و این را یک مساله برای سلامت مردم آنجا گزارش کردند.

 اما نکته ای که ناهید خانم به آن استناد کرده تفاوتهای جزیی بین زنان بی حجاب و باحجاب بوده است. سطح ویتامین د در زنان بی حجاب دارای مقادیر بین [5.75-13.5 ng/mL] با مقدار میانه 8.5 ng/mL بوده، در زنان باحجاب با پشتیبانی خوب (میزان دریافت ویتامین د مناسب) مقدارش در رنج [4-11.5 ng/mL] با میانه 7 ng/mL و بین زنان باحجاب با پشتیبانی ضعیف مقدارش در دامنه [2-6.8 ng/mL] متغیر بوده و میانه آن 4 ng/mL گزارش شده است.

 با وجود اینکه تفاوتهایی بین این گروهها وجود دارد اما به لحاظ آماری این تفاوتها معنی دار نیست چون همه افراد در همه گروهها به شدت دارای کمبود ویتامین د بوده اند و ظاهرا عوامل مهمتر و کلی تری در این میان تاثیرگذار بوده و ربط چندانی به باحجاب و بی حجاب نداشته است. در ضمن باحجابهای دارای تغذیه مناسب ارقامی شبیه به بی حجابها داشته اند (7 در برابر 8.5) و این مقدار جزیی اختلاف با توجه به سایز کوچک جامعه نمونه که 87 نفر است تفاوت معنی داری تلقی نمی شود یا در سطح اطمینان خوبی نمی شود به آن استناد کرد.

 نکته جالب اینکه حداقل حد مجاز غلظت این متغیر در خون 20 ng/mL است در حالی که بی حجاب ها مقدار 8.5 را دارا بوده اند که بسیار پایین است.

جالب است که مولفین این مقاله هیچگونه نتیجه ای در مورد حجاب و نقش معنی دار آن در کمبود ویتامین د در زنان نگرفتند. آنها در نتیجه گیری نهایی گفتند سلامت کل جامعه مورد مطالعه (همه 87 نفر) از نظر کمبود ویتامین د در خطر است و هشدار دادند، اما نگفتند که حجاب باعث کمبود ویتامین د می شود. آنها حتی گفتند که زنان کم سواد و کم تجربه ویتامین د کمتری داشته اند و رابطه معناداری بین این دومتغیر یافته اند اما باز اینجا هم اشاره ای به حجاب نشد.

ناهید خانم طبق این رفرنس اظهار کرده بود "میزان ابتلا به ام اس در باحجابها بیشتر از بقیه زنان امریکایی است. زنان با حجاب بدترین میزان ویتامین D و زنان بی حجاب بهترین میزان ویتامین D را داشتند" (18)

در صورتی که در مقاله اثری از ام اس نبود (عنوان مقاله گویاست و در متن مقاله هم اشاره ای به آن نبود). همچنین این طرز نگارش به خواننده القا می کند که میزان ویتامین د در بی حجابها بر خلاف باحجابها در سطح خوبی می باشد، در صورتی که طبق مقاله، بی حجابها هم میزان ویتامین د بسیار پایینی داشته اند (از نصف حد مجاز هم کمتر) و اساسا حجاب عامل معنی داری در این باره نبود. در واقع خواسته یا ناخواسته دست به تحریف مقاله یازیده شده و ادعایی خارج از متن مقاله اظهار شده بود که از لحاظ علمی پسندیده نیست.

نگاه بی غرضانه به رفرنسهای معتبر نشان دهنده چیست؟

 در حین مناظرات عده ای واقعا سردرگم شده بودند و نمی دانستند واقعیت چیست. از این رو برای اثبات حقیقت به ارائه منابع معتبر علمی نیاز بود تا واقعیت به همه اثبات شود. قبل از آن به این مطلب توجه کنید:

 رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور: کمبود ویتامین D موجب بروز بیماری‌های خودایمنی می‌شود خبرگزاری فارس؛ ۱۷ دی 90

  رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور گفت: در این مطالعه حداقل 80 درصد کودکان ایرانی به درجات شدید به کمبود ویتامین D مبتلا هستند و بیش از 90 درصد از آنها به درجات متفاوتی دچار کمبود ویتامین D هستند البته امیدوار هستیم که شیرهای یارانه‌ای که در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد سرشار از مواد مغذی مانند ویتامین D  و کلسیم باشد که نیاز دانش‌آموزان تأمین شود.

 حاجی‌فرجی اضافه کرد: قشر قابل توجه جامعه ایرانی به کمبود مواد مغذی مبتلا هستند.

 به گزارش خبرنگار بهداشت و درمان باشگاه خبری فارس، مجید حاجی‌فرجی امروز (17 دی 90) در نشست خبری ارائه نتایج مطالعات غنی‌سازی دوغ با ویتامین D که در انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور برگزار شد، اظهار داشت: مطالعات مکرر طی سال‌های اخیر در انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی انجام گرفته است که یکی از این مطالعات غنی‌سازی دوغ با ویتامین D بوده است. وی افزود: سیاست‌گذاری طرح غنی‌سازی دوغ با ویتامین D را داشتیم؛ یکی از اهداف اصلی ما این است که در سال‌های گذشته غنی‌سازی مواد غذایی با ریزمغذی‌هایی مانند ید نیز صورت گیرد که طرح بسیار خوبی بود و موجب کاهش بسیاری از مشکلات شده بود. (به نقل از خبرگزاری فارس)

خب وقتی 80-90 درصد کودکان ایرانی کمبود ویتامین د دارند چه ارتباطی به حجاب دارد؟کمبود ویتامین د در ایران از کودکی رخ می دهد پس ارتباطی به حجاب ندارد.

 در نهایت پایان دهنده همه بحث ها یک مقاله معتبر امریکایی بود که با مشاهده آن بحثها خاتمه یافت. نگاهی بیندازیم به این مقاله که در وبسایت انستیتو سلامت ملی ایالات متحده:

(US National Library of Medicine, National Institutes of Health )

ارائه شده و در آن نتیجه تحقیقات پوکی استخوان در جامعه امریکا را بیان کرده اند.

 این خلاصه مقاله است:

 Prevalence and correlates of vitamin D deficiency in US adults.

The National Health and Nutrition Examination Survey 2005 to 2006 data were analyzed for vitamin D levels in adult participants (N = 4495). Vitamin D deficiency was defined as a serum 25-hydroxyvitamin D concentrations ≤20 ng/mL (50 nmol/L). The overall prevalence rate of vitamin D deficiency was 41.6%, with the highest rate seen in blacks (82.1%), followed by Hispanics (69.2%). Vitamin D deficiency was significantly more common among those who had no college education, were obese, with a poor health status, hypertension, low high-density lipoprotein cholesterol level, or not consuming milk daily (all P < .001). Multivariate analyses showed that being from a non-white race, not college educated, obese, having low high-density lipoprotein cholesterol, poor health, and no daily milk consumption were all significantly, independently associated with vitamin D deficiency (all P < .05). In summary, vitamin D deficiency was common in the US population, especially among blacks and Hispanics. 

در این تحقیق بزرگ  تعداد نفرات مورد آزمایش 4495 نفر بوده. نتایج بسیار جالب بود: کمبود ویتامین د به طور معناداری مرتبط است به:

 کم سوادی

 چاقی

 شرایط بهداشتی ضعیف

 فشار خون

 سطح پایین لیپوپروتئین

 مصرف نکردن روزانه شیر

 همگی در سطح اطمینان (P < .001) و این یعنی به لحاظ آماری احتمال اشتباه یک دهم درصد است.

می بینیم که مقاله به هیچ عنوان حجاب را به عنوان یک عامل تاثیرگذار مطرح نمی کند و سیاهپوستان و امریکای لاتینی ها که عموما بی حجابند به ترتیب  بیش از 82 درصد و حدود 70 درصد مبتلا به کمبود ویتامین د بوده اند که درصد بسیار بالایی است. وقتی بی حجابها هم به شدت از این بیماری رنج می برند نشاندهنده این است که مشکل کمبود ویتامین د ربطی به حجاب ندارد. ضمن اینکه یک فرد محجبه صورت و دستهایش باز و در معرض نور خورشید هست. نداشتن روسری و تابش نور به موی سر باعث جذب ویتامین د بیشتر نخواهد شد چون ویتامین د از طریق تابش نور به پوست جذب می شود نه مو و اساسا مقالات و رفرنسهای بی شماری موجودند که نشان می دهند:

پدیده  کمبود ویتامین د یک مشکل جهانی است و ربطی به حجاب اسلامی ندارد.

این مقاله در ژورنال Nutrition Research که یکی از ژورنالهای معتبر Elsevier است چاپ شده و این آدرس مقاله است:
Nutrition Research Vol. 31, Issue 1, Pages 48-54

 برای خواندن چکیده مقاله ابتدا سایت ژورنال را از اینجا باز کنید. سپس سال 2011 و از لیست زیر آن vol 31 no 1 را انتخاب کنید. مقاله یکی مانده به آخر را تیک بزنید و view abstract را از بالای لیست مقالات برگزینید.

به امید اینکه در مباحث علمی جانب اعتدال و حق پذیری را نگاه داریم و در ذکر نتایج تحقیقات از رفرنسها رعایت امانتداری را بنماییم و چنانچه مسائل علمی مورد سواستفاده هر کس از جمله "اسلام ستیزان" و غرض ورزان قرار گرفت (و البته با تحریف و جعل واقعیات) در آن صورت خود ما باید آگاهانه و با دیدی باز و علمی به مسائل نگاه کنیم و فریب جنجال آفرینی ها و ادعاهای اثبات نشده را نخوریم.