Recenzija knjige: Niški gambit - Ivan Ivanović
Naziv: Niški gambit
Autor: Ivan Ivanović
Izdata: 1990.
145 strana
Roman „Niški gambit“ predstavlja završnu knjigu „Sportske trilogije“ koju je književnik Ivan Ivanović (1936.) započeo svojim čuvenim “fudbalskim” romanom „Crveni kralj“ (1972.), a u koju je ušao i roman „Vreme sporta i razonode“ (1978.). Kao što se i po naslovu može zaključiti roman je tematski vezan za šah. Napisan u formi prepiske između šahiste Nenada Majstorovića i pisca Rastislava Jugovića. U liku Rastislava Jugovića možemo prepoznati samog autora dok je lik šahiste Nenada Majstorovića delom inspirisan životom velemajstora Dragutina Šahovića (oko toga je bilo polemika koje umalo svoj epilog nisu dobile pred sudom).
Roman obiluje političkim i istorijskim informacijama i verovatno ga je teško čitati ukoliko ne posedujete osnovna znanja o Drugom svetskom ratu i ostalim događajima značajnim za istoriju Jugoslavije. Posebno je zanimljiv njegov prikaz događaja vezanih za 1948. i 1968. Pridev „niški“ iz naslova upućuje da su glavne ličnosti romana poreklom sa juga Srbije, a autor im je pridodao i priče o mnogim drugim poznatim ličnostima koje su imale „šopsko“ poreklo (Rade Dreinac, Branko Miljković...). Kroz roman provejava motiv svojevrsnog “usuda” koji prati darovite ljude južnog dela Srbije, i koji od njih čini večne autsajdere. Lik šahovskog velemajstora prikazan je kroz kontradikcije koje su možda iznenađujuće za neupućenog čitaoca, ali šahistima vrlo dobro poznate: trenuci slave i loš status profesije u društvu, sloboda kretanja i organizovanja svojih obaveza i večna oskudica novca, ljubav prema šahu i stres poraza…
Ivan Ivanović je u romanu pokazao visok nivo razumevanja života šahovskog profesionalca i prikazao ga bez ikakvih idealizovanja i zastranjivanja (koja su česta kod drugih autora koji šahiste obično prikažu skoro kao autiste potpuno otuđene od “stvarnog sveta”), on liku Nenada Majstorovića daje crtu izrazitog intelektualca koji sasvim razume društvene i političke pojave svoga vremena i svojevoljno se uključuje u njih. Njegov lični život, iako determinisan profesijom koja ga čini večitim putnikom obiluje sadržajem i mi ga čitamo kao priču o istinskom čoveku sa svim radostima i razočaranjima koja uz to idu.
Lik Rastislava Jugovića je slabije razrađen i više smo upoznati sa njegovim književno-istorijskim radovima nego sa njegovim životom. Ono što vezuje Majstorovića, Jugovića i ličnosti koje nam Jugović predstavlja je stigmata provincijalca kojom su obeleženi i sa kojom su ušli u istoriju Jugoslavije.
Preporuka za sve one koje zanima fenomen života profesionalnog šahiste i književno-politička istorija ratne i posleratne Jugoslavije.
