اسب نسایی
اسب نسایی یک نژاد اسب منقرض شده‌است که بومی شهر نیسایا (Nisaia) بود که در دشت‌های نسایی (در قسمت جنوبی از دامنهٔ کوه‌های زاگرس و یا سایر مناطقی که در ادامه اشاره می گردد) واقع شده بود. این اسب خواهان زیادی در دنیای باستان داشت. گفته شده است که اسب نسایی در رنگهای متفاوتی وجود داشته شامل رنگهای معمول مانند کهر تیره و قهوه‌ای سوخته و همچنین رنگهای نادر مانند مشکی خالص، قرمز و آبی قزل، طلایی و خال خالی. گفته شده است که اسب نسایی باستانی در مقایسه با اسبهای خالص بعدی که بعدها در تمدن ایران به وجود آمد و سری قلمی داشتند، سری ستبر و نیرومند داشتند که مشخصه اسبهای جنگی بودند. این مطلب این فرضیه را القا می‌کند که شاید اسبهای نسایی از نسل نمونه اولیه اسب جنگل باشند.
یونانیان باستان آن را به خاطر نیسا که محل پرورش آن اسب بود، اسب نسایی می‌گفتند و چینی ها آن را اسب آسمانی یا اژدهای گیاهخوار می‌گفتند! آن اسب با ارزش‌ترین اسب در دنیای باستان بود و به عنوان زیباترین اسبی که تاکنون وجود داشته شناخته شده است. اسبهای نسایی سلطنتی نشانی از اشرافیت در ایران باستان بودند. دو اسب نسایی نر سفید، ارابه سلطنتی را می‌کشیدند در حالی که چهار تا از این اسبان شاهی ارابه اهورامزدا را می‌کشیدند. در طول سلطنت داریوش، اسب نسایی از ارمنستان تا ازبکستان نیز پرورش می‌یافت. اسب نسایی خواهان بسیاری داشت و یونانیان (به ویژه اسپارتانها) اسب نسایی را بعدها وارد کردند و آن را در اسطبلهای خودشان پرورش دادند و بسیاری از قبایل کوچ نشین (مانند Scythians) در درون و اطراف امپراطوری پارس نیز اسبهای نسایی را گرفتند، وارد کردند و یا دزدیدند.
یک درباری مادی با اسب نسایی
اسب نسایی برای اولین بار به طور گسترده توسط A.T. Olmstead به تفصیل در تاریخچه او از امپراطوری پارس توصیف شد. اسبهای سفید خالص اسبای شاه و خدایان بودند. کوروش بزرگ وقتی که یکی از اسبهایش هنگام گذشتن از رودخانه غرق شد، بسیار پریشان گشت و جایی از رودخانه را که اسبش در آن غرق شده بود، خشکاند. او معتقد بود که هر چیزی که بتواند چنین موجود زیبایی را بکشد، نباید اجازه حرکت داشته باشد. Olmstead همچنین نوشته‌است که سرچشمه مبارزات آشوری‌ها در حمله به مادها، اسبهای نسایی ایشان بود چرا که مادها اولین پرورش دهندگان اسب نسایی بودند.
اسبهای نسایی آنقدر معروف بودن که امپراطور چین (Wu-ti) در سال ۱۳۰ قبل از میلاد یک ژنرال به نام چانگ چین (Chang Ch'ien) را برای خرید آنها عازم ایران کرد. او هر چند در ماموریتش ناموفق بود ولی سفرش باعث بازشدن راه ابریشم به سمت غرب شد. قرنها بعد، پادشاه ایرانی شاپور اول در زمان ساسانیان یک اسب سفید نسایی زیبا را به یهودیان هدیه داد. به عقیده یهودیان، موعودشان (Messiah) با یک الاغ یا قاطر خواهد آمد ازاین رو وی را همان موعود خواندند (تلمود بابلی – Sanhedrin 98a)
رومی‌ها اولین مواجهه‌شان با اسبهای نسایی در زمان اشکانیان در نبرد Carrhae بود. ژنرال کراسوس در مقابل ژنرال بزرگ اشکانی سورنا مغلوب شد و سرش در ۳۶ قبل از میلاد به اورودوس دوم تقدیم گشت. آنتونی به خونخواهی کراسوس با ۱۶ سپاه منطقه آتروپاتن ماد را ویران کرد ولی با ۱۰۰۰۰۰ پیاده نظام و ۱۰۰۰۰ سواره نظام که حتی از اسپانیا هم آورده شده بودند و از اینها ۳۰۰۰۰ نفر لژیونر رومی بودند، اشکانیان اجازه پیروزی به وی ندادند و او در عصبانیت پیروزی از دست رفته، ارمنستان را ویران کرد و شاه ارمنستان، آرتاواسدس را به مصر بازگرداند. در میان غنایمی که نصیبش شد اولین اسبهای نسایی بودند که وارد رم شدند و وقتی که آنتونی مرد، اسبهایش به دست آگوستوس افتاد.
با توجه به منبعی، اسب نسایی بلند و فرز و چابک بود و دو پهلوی آن را رنگهایی متفاوت آراسته بود. بعضی از آنها مانند پلنگ نقطه نقطه بودند و بعضی مانند یک سکه تازه ضرب شده، طلایی بودند. بقیه قرمز و آبی قزل با نقاط تیره در بدن بودند. اسبهای نسایی قابلیتهای جالبی داشتند که به فرزندانشان منتقل می‌کردند. یکی از آنها استخوانی دستگیره مانند در قسمت پیشانی آنها بود (horns) که اغلب به عنوان شاخ درنظر گرفته می‌شد. یونانیان بعدها اسبهای زیادی به شبه جزیره ایبری (قسمتهایی از پرتغال، اسپانیا و فرانسه و...) صادر کردند، جایی که اسب نسایی تاثیر عمیقی بر اجداد اسبهای ایبری کنونی گذاشت از قبیل کاردوسین، لوسیتانو، آندولسی، بارب و موستانگ اسپانیایی. سکه‌های نقره‌ای از زمان کوروش بزرگ او را در حالی که با نیزه بر پشت اسب، شیرها را شکار می‌کند نشان می‌دهد. به راحتی می‌توان تعبیر کرد که شجاعت و قابلیت کنترل اسبها بسیار مهمتر از رنگ در این موقعیتها می‌باشد و در حالت سواری بدون رکاب (در زمان کوروش رکاب وجود نداشت) نیاز به یک سواری نرم و راحت وجود داشت بنابراین می‌توان تصور کرد که اسب نسایی در برابر سایر اسبهای موجود در آنزمان مسلماً سواری بسیار نرمتری داشته است
اسب نسایی
