GM Boris Spassky

Boris Spassky urodził się 30 stycznia 1937 roku w Petersburgu w Rosji (ówczesny Leningradzie, ZSRR). W 1969 roku został 10. oficjalnym mistrzem świata w szachach. W świecie szachowym był (i nadal jest) znany ze swojego uniwersalnego stylu gry, w którym czuł się komfortowo w każdej pozycji. Zyskał międzynarodowy rozgłos podczas meczu o tytuł mistrza świata w 1972 roku przeciwko Amerykaninowi Bobby’emu Fischerowi, ale błędem byłoby pamiętać go wyłącznie z porażki w tamtym pojedynku.

• Nastoletni kandydat
• Przestój
• Ponowny kandydat
• Mistrz świata
• Kariera po zdobyciu tytułu mistrza świata
• Dziedzictwo

Nastoletni kandydat

Spassky wykazywał talent szachowy od najmłodszych lat i w 1955 roku należał już do światowej czołówki. Wygrał Mistrzostwa Świata Juniorów i zakwalifikował się do cyklu mistrzostw świata 1957. W turnieju międzystrefowym w 1955 roku osiągnął wynik +7 -5 =8 (siedem wygranych, pięć porażek i osiem remisów), co dało mu awans do Turnieju Kandydatów. W 10-osobowym turnieju dwukołowym Spassky zakończył rozgrywki z przyzwoitym wynikiem +3 -2 =13, jednak rywali zdeklasował wówczas Vassily Smyslov, odnosząc sześć zwycięstw przy zaledwie jednej porażce. Tą porażką była właśnie partia ze Spasskym.

Przestój

Niestety Spassky nie zdołał ponownie zakwalifikować się do Turnieju Kandydatów (ani nawet do turnieju międzystrefowego) aż do cyklu w 1966 roku. Można jednak uznać, że jego największym osiągnięciem w tym okresie były dwa zwycięstwa gambitem królewskim w jednym roku. W Mistrzostwach ZSRR 1960 uplasował się w środku stawki, ale jego ofiarny atak przeciwko Davidowi Bronsteinowi przeszedł do historii – tak bardzo, że później został wykorzystany w filmie o Jamesie Bondzie pt. „Pozdrowienia z Rosji”.

Dwa miesiące później, w Mar del Plata w Argentynie, Spassky po raz pierwszy, ale nie ostatni, zmierzył się z młodym amerykańskim szachistą. Tym graczem był oczywiście Bobby Fischer. W partii, która rok później zainspirowała Fischera do stwierdzenia, że gambit królewski prowadzi do przegranych białymi (po jego nowym posunięciu 3…d6), Spassky po prostu go ograł, jednak ostatecznie obaj zajęli wspólne pierwsze miejsce w turnieju – Spassky zakończył go z wynikiem +12 =3, a Fischer +13 -1 =1.

Ponowny kandydat

W 1964 roku Spassky w końcu ponownie zakwalifikował się do turnieju międzystrefowego. Był jednym z czterech zawodników, którzy zdobyli 17 punktów z 23 możliwych (+13 -2 =8), co dało mu ex aequo pierwsze miejsce i awans do Turnieju Kandydatów 1965. Tam pokonał Paula Keresa 6-4 oraz Efima Gellera 5,5-2,5, dzięki czemu awansował do finału, w którym mierzył się z byłym mistrzem świata, Mikhailem Talem.

Tal jako pierwszy wyszedł na prowadzenie, wygrywając drugą partię, ale Spassky błyskawicznie odpowiedział zwycięstwem w partii nr 3. Po serii pięciu remisów Spassky przełamał impas, odnosząc trzy kolejne zwycięstwa, co dało mu awans do meczu o tytuł mistrza świata przeciwko Tigranowi Petrosianowi. Co ciekawe, czarne wygrały aż cztery z pięciu rozstrzygniętych partii. Jedną z nich było starcie nr 11, w którym Spassky przypieczętował swój ostateczny sukces.

Po 10 partiach Spassky nie miał na koncie ani jednego zwycięstwa, a Petrosian dwa, ale to zmieniło się po partiach nr 13 i 19, które Spassky wygrał, doprowadzając do remisu w meczu na pięć partii przed jego zakończeniem. W kolejnym starciu poniósł jednak porażkę, a przegrana w partii nr 22 ostatecznie przypieczętowała triumf Petrosiana, który obronił tytuł mistrza świata.

Pomimo porażki Spassky otrzymał zaproszenie do Turnieju Kandydatów w 1968 roku. Najpierw ponownie pokonał Gellera, potem odniósł zwycięstwo nad Duńczykiem Bentem Larsenem. W finale zmierzył się z Viktorem Korchnoiem, który w poprzedniej rundzie wyeliminował Tala.

Po dwóch partiach Spassky wyszedł na prowadzenie, a następnie wygrał także partię nr 4. Gdy Korchnoi wygrał partię nr 6, wydawało się, że wróci do gry, ale Spassky szybko rozwiał jego nadzieje, triumfując w dwóch kolejnych pojedynkach. Dwa remisy na zakończenie rywalizacji zapewniły Spassky'emu udział w rewanżowym meczu z Petrosianem.

Mistrz świata

Spassky rozpoczął rewanż z Petrosianem od przegranej, ale nie zamierzał oddać meczu bez walki. Wyrównał stan meczu w partii czwartej, wyszedł na prowadzenie w piątej i powiększył przewagę w ósmej. Petrosian nie dawał jednak za wygraną i po jedenastym starciu wynik meczu ponownie był remisowy.

Możliwe, że sześć rozstrzygniętych partii w pierwszych jedenastu rundach wyczerpało obu graczy, ponieważ kolejne pięć zakończyło się remisami (w tym dwie krótkie, w których Spassky grał białymi). W siedemnastej partii grający białymi Spassky odniósł jednak zwycięstwo, a w dziewiętnastej całkowicie zdominował Petrosiana, wygrywając w zaledwie 24 ruchach i ponownie obejmując dwupunktowe prowadzenie.

To jednak nie był jeszcze koniec – na wygraną Spassky'ego w partii nr 19, Petrosian odpowiedział zwycięstwem w starciu nr 20. Spassky nie dopuścił jednak do kolejnego wyrównania wyniku i w partii nr 21 ponownie objął dwupunktowe prowadzenie. Do zdobycia tytułu mistrza świata brakowało mu już tylko dwóch remisów w trzech ostatnich partiach. Udało mu się je osiągnąć w pierwszych dwóch, dzięki czemu został 10. oficjalnym mistrzem świata w szachach.

Być może najsłynniejszą partię w karierze Spassky rozegrał podczas swojego panowania jako mistrza świata w 1970 roku, kiedy grając czarnymi poświęcił wieżę i rozprawił się z Larsenem oraz jego charakterystycznym debiutem (1.b3) w zaledwie 17 ruchach.

Później Spassky nie miał jednak szczęścia, ponieważ w 1972 roku przyszło mu bronić tytułu w meczu przeciwko Fischerowi, który był wówczas u szczytu swojej formy. Spassky zdołał wygrać trzy partie, w tym dwie pierwsze (jedną walkowerem), ale jego obrona tytułu ostatecznie zakończyła się niepowodzeniem. Fischer zwyciężył w meczu po 21 partiach.

Kariera po zdobyciu tytułu mistrza świata

W cyklu mistrzostw świata 1975 Spassky ponownie stanął przed trudnym wyzwaniem, ponieważ mierzył się z młodszym rywalem będącym w szczytowej formie. Po pokonaniu Roberta Byrne’a w ćwierćfinale Turnieju Kandydatów, w półfinale trafił bowiem na Anatoly'ego Karpova. Spassky rozpoczął mecz od zwycięstwa, ale Karpov wyrównał w partii nr 3 i objął prowadzenie po wygranej w starciu nr 6. Następnie triumfował również w partiach dziewiątej i jedenastej, co pogrzebało nadzieje Spassky'ego na czwarty z rzędu występ w meczu o mistrzostwo świata.

W cyklu mistrzostw świata 1978 Spassky po raz kolejny dotarł do finału Turnieju Kandydatów, lecz tym razem uległ Korchnoiovi. W następnym cyklu odpadł już w ćwierćfinale i był to jednocześnie ostatni raz, gdy dotarł tak daleko.

Ostatnim wielkim wydarzeniem szachowym w karierze Spassky'ego był jego rewanżowy mecz z Bobbym Fischerem w 1992 roku. Starcie przyciągnęło ogromne zainteresowanie mediów, ale ponieważ Fischer nie rywalizował poważnie od 20 lat, a Spassky najlepsze lata miał już za sobą, nikt nie traktował tego pojedynku jako prawdziwego meczu o mistrzostwo. Spassky wygrał pięć partii, ale to Fischer osiągnął wymagane 10 zwycięstw i po 30 partiach rozstrzygnął mecz na swoją korzyść.

Spassky kontynuował regularną grę aż do około 2002 roku, a swój ostatni większy mecz rozegrał w 2009 roku przeciwko Korchnoiowi (obaj wygrali po dwa starcia, a cały ośmiopartiowy pojedynek zakończył się remisem). W 1978 roku Spassky otrzymał francuskie obywatelstwo, ale w 2012 roku wrócił do Rosji, gdzie mieszkał już do końca życia.

Dziedzictwo

Dzięki pojedynkowi z Fischerem w 1972 roku Spassky jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych szachistów także poza środowiskiem szachowym, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych.

W samym środowisku szachowym Spassky zapisał się w pamięci jako gracz „uniwersalny”, równie biegły w ataku, jak i w obronie, potrafiący odnaleźć się na każdym etapie partii. Wiele jego zwycięstw to prawdziwe arcydzieła, co można zobaczyć w partiach przedstawionych powyżej.

Spassky'ego należy zapamiętać przede wszystkim za jego talent szachowy, a nie za geopolityczne tło meczu o mistrzostwo świata w 1972 roku.