GM Boris Spassky
Biyografi
Boris Spassky, Rusya'nın St.Petersburg şehrinde (o zaman Sovyetler Birliğinde Leningrad idi) 30 Ocak 1937'de doğdu ve 1969'da 10. Dünya Satranç Şampiyonu oldu. Satranç dünyasında evrensel oyun stiliyle ve her tür konumda rahat etmesiyle tanınır. 1972'de Amerikalı Bobby Fischer'e karşı yaptığı unvan savunmasında meşhur oldu; ancak sadece bu maçı kaybetmesiyle onu hatırlamak yanlış olacaktır.
Genç Aday
Spassky’nin satranç yeteneği kendisini erken yaşta belli etti ve 1955 itibariyle Dünya Gençler Şampiyonu olarak dünya çapında bir isim oldu ve 1957 Dünya Şampiyonası döngüsüne katılma hakkı elde etti. 1955 İnterzonalindeki +7 -5 =8 skoru sayesinde Adaylar Turnuvasına katılma hakkı elde etti. Spassky, 10 oyuncunun yer aldığı çift tur döner turnuvayı saygıdeğer +3 -2 =13 skoruyla tamamladı; ancak Vassily Smyslov altı galibiyet ve tek kayıpla rakiplerine şans tanımadı. Tek kaybı ise Spassky'e karşıydı.
Duraklama
Ne yazık ki Spassky Adaylar'a (hatta İnterzonal'e bile) 1966 döngüsüne kadar bir daha katılma hakkı elde edemedi. Bu arada elde ettiği en büyük başarı: Şah Gamibitiyle bir yılda iki oyun kazanmasıydı. 1960 Sovyet Şampiyonasında grubun orta sıralarında yer alsa da David Bronstein'ı James Bond filminde (From Russia With Love) bir sahnede kullanılan fedalı bir devam yolu seçti.
İki ay sonra Arjantin'de Mar der Plata'da Spassky kariyerinde ilk kez bir Amerikalıyla karşılaştı ama kesinlikle aralarındaki son oyun olmayacaktı. Adı tabii ki Bobby Fischer'di. Fischer'in Şah Gambiti'ne kayıp ilan ettiği (yeni hamle 3...d6'dan sonra) Beyaza kayıp ilan etmesiyle sonuçtu. Spassky bir yıl sonra ona basitçe üstünlük sağladı. Aralarındaki berabere biten oyuna rağmen Mar der Plata'da birinciliği paylaştılar, Spassky turnuvayı +12 =3 skorla ve Fischer de turnuvayı +13 -1 =1 skorla bitirdiler.
Yeniden Aday
1964'te Spassky nihayet İnterzonal turnuvasına yeniden katılma hakkı elde etti. 23'te 17 yapan dört oyuncudan birisiydi (ve bunu +13 -2 =8 skorla yaptı), birinciliği paylaştı ve 1965 Adaylar Turnuvasına katılma hakkı elde etti. Bu maçlarda Paul Keres'i 6-4, Efim Geller'i de 5½-2½ yenerek finalde eski şampiyonu Mikhail Tal ile eşleşti.
Tal, ikinci oyunda ilk galibiyet alan taraf oldu; ama Spassky hemen üçüncü oyunda kazanarak geri döndü. Spassky barajın kapağını açıp üst üste üç galibiyet almadan önce beş beraberlik oldu ve bu sonuçlarla Tigran Petrosian'a karşı dünya şampiyonluğu maçı yapmaya hak kazandı. İlginç bir şekilde beş oyunda bir tarafın kazandığı maçta Siyah dört oyun kazandı ve Spassky 11. oyunda maçı bitiren galibiyeti aldı.
Spassky, 10 oyun sonunda Petrosian'a karşı 0-2 gerideydi; ancak 13. ve 19. oyunlarda kazanarak 5 oyun kala maçta skoru eşitledi. Ne var ki, sonraki oyun onun aleyhine işledi ve 22. oyunu da kaybetmesi Petrosian'ın unvanını korumasını sağladı.
Spassky, yine de 1968 Adaylar'a katılma hakkı elde etti. Burada Geller'i tekrar devirip ardından Danimarkalı Bent Larsen'i yendi. Sonrasında final turunda bir önceki tur Tal'i yenen Viktor Korchnoi ile eşleşti.
Spassky iki oyun sonunda öne geçti ve sonra dördüncü oyunu da kazandı. Korchnoi, altıncı oyunu kazanarak maça geri dönmeyi tehdit eder hale geldi ; ancak Spassky sonraki oyunu iki oyunu kazanarak buna dur dedi. Sonrasında gelen iki beraberlik Spassky'e Petrosian'a karşı rövanş oynama fırsatı verdi.
Şampiyon
Spassky, Petrosian'a karşı ilk oyunu kaybetti; ancak pes etmeye henüz niyeti yoktu. Dördüncü oyunda skoru eşitledi ve beşinci oyunda da öne geçti. Sekizinci oyunda ise skor üstünlüğünü artırdı. Ancak Petrosian da henüz pes etmeye niyetli değildi. 11. oyunu kazandıktan sonra skor eşitlendi.
Belki de ilk 11 oyunda 6 oyunda bir tarafın kazanması çok fazlaydı ve sonraki beş oyun ki ikisinde Spassy Beyaz oynamıştı, erken beraberliklerle son buldu. Spassky'nin Beyazla sonraki oyunu, 17. oyun onun galibiyetiyle bitti. 19. oyunda da Petrosian'ı 24 hamlede yenerek puan farkını ikiye çıkardı.
Maçtaki git geller, Petrosian'ın 20.oyunu kazanmasıyla devam etti. Spassky skoru tekrar eşitlemesine izin vermeyecekti; 21.oyunda kazanarak farkı hemen yeniden ikiye çıkardı. Spassky artık dünya şampiyonu olmak için son üç oyunda sadece iki beraberliğe ihtiyacı vardı. Sonraki iki oyunda hedefine ulaştı ve böylece 10. Dünya Satranç Şampiyonu oldu.
Spassky'nin kariyerindeki en meşhur oyunu belki de 1970'te şampiyonken Larsen'e karşı Danimarkalı yıldızın imza açılışına (1.b3) karşı 17 hamlede bir kale feda edip kazandığı partidir.
Spassky'nin 1972'de rakibi Fischer kariyerinin zirvesindeyken unvanını korumak zorunda kalmak gibi bir talihsizliği oldu. Spassky üç oyun kazanacaktı, bunların aralarında ilk iki oyun da vardı (ilki hükmen); ancak nihayetinde unvanını koruyamadı. Fischer 21 oyunda maçı kazandı.
Şampiyonluk Sonrası Kariyeri
1975 Şampiyonlu döngüsünden sonra Spassky bir kez daha kariyerinin zirvesindeki bir genç oyuncuyla karşılaştı. Adaylar çeyrek finalinde Robert Byrne'ı geçtikten sonra yarı finalde rakibi Anatoly Karpov oldu. Spassky, ilk oyunu kazandı; ancak Karpov önce üçüncü oyunu kazandı sonra da altıncı oyunu kazanarak öne geçti. Karpov ayrıca 9 ve 11. oyunları kazandı ve Spassky'nin üst üste dördüncü dünya şampiyonluğu maçı oynama hayallerini bitirdi.
Spassky, 1978 döngüsünde de Adaylar finaline ulaştı; ancak bu defa da Korchnoi'u geçemedi. Sonraki Adaylar Maçlarında çeyrek finale kalamadı ve bu da son katılımıydı.
Spassky'nin son büyük satranç etkinliği 1992'de Bobby Fischer'le yaptığı rövanş maçıydı. Maç tabii ki büyük medya ilgisi çekti; ancak Spassky artık kariyerinin zirvesinde olmadığı ve Fischer'de 20 yıldır ciddi satranç oynamadığı için kimse bu maçı şampiyonluk maçı olarak pek de dikkate almadı. Spassky beş oyun kazandı; ancak Fischer 30 oyunda 10 galibiyete ulaştı ve böylece maçı kazandı.
Spassky 2002'ye kadar düzenli oynamaya devam etti ve 2009 gibi yakın bir tarihte Korchnoi ile bir maç oynadı. (Her iki oyuncu da birer kez kazandı ve sekiz oyun berabere bitti.) Spassky, 1978'de Fransa vatandaşı oldu, 2012'de ise Rusya'ya geri döndü ve hâlâ Rusya bayrağıyla yarışmaya devam ediyor.
Mirası
1972'de Fischer'le oynadığı için satranç dünyasın dışında özellikle de Birleşik Devletler'de çok iyi tanınan bir satranççıdır.
Satranç dünyasında, Spassky "oyunun her aşamasında hem hücum hem de savunmada eşit derecede becerikli 'evrensel' bir oyuncu olarak tanındı. Aralarında yukarıda da görebileceğiniz bazı parlak oyunlar oynadı.
1972 Dünya Şampiyonluğu maçındaki jeopolitikle değil satranç oyunculuğula Spassky'i hatırlamamız gerekir.
