Strategia
Czy wiecie, że najlepsi szachiści potrafią szybko rzucić okiem na pozycję i od razu są w stanie ocenić, która strona wygrywa? Co więcej, potrafią również wskazać najlepsze ruchy i określić najlepsze plany dla każdej ze stron.
Czy chcielibyście mieć taką moc? Jeśli tak, to koniecznie musicie poznać podstawowe zagadnienia dotyczące strategii w szachach.
- Czym jest strategia w szachach?
- Dlaczego strategia jest taka ważna?
- Podstawowe zagadnienia dot. strategii
- Podsumowanie
Czym jest strategia w szachach?
Strategia w szachach polega na celowym dążeniu do osiągnięcia przewagi nad przeciwnikiem. W przeciwieństwie do taktyki, strategia szachowa jest zorientowana na cele długoterminowe, które są zazwyczaj związane z bezpieczeństwem króla, strukturą pionową, przestrzenią, aktywnością figur, itp.
Dlaczego strategia jest taka ważna?
Słynne szachowe powiedzenie mówi, że „szachy to w 99% taktyka”. Jeżeli to prawda, to dlaczego tak ważne jest uczenie się strategii?
Chociaż taktyka rzeczywiście może zadecydować o wyniku partii, to trzeba pamiętać, że to właśnie dobra gra pod kątem strategicznym pozwala na wykonywanie podczas partii motywów taktycznych. Można by powiedzieć, że strategia kładzie podwaliny pod taktykę.
Znany chiński generał, Sun Tzu, napisał kiedyś, że „(s)trategia bez taktyki to najwolniejsza droga do zwycięstwa. Taktyka pozbawiona strategii jest zgiełkiem poprzedzającym klęskę”. To prawda, że czyhanie tylko i wyłącznie na moment, aż przeciwnik da się złapać na motyw taktyczny może być dobrą strategią w przypadku początkujących szachistów, ale już w przypadku bardziej zaawansowanych graczy niechybnie doprowadzi do przegranej.
Strategia bez taktyki to najwolniejsza droga do zwycięstwa. Taktyka pozbawiona strategii jest zgiełkiem poprzedzającym klęskę.
— Sun Tzu
Mistrzowie świata, m.in. Jose Raul Capablanca, GM Tigran Petrosian i GM Anatoly Karpov byli mistrzami strategii. Niewielu zawodników lubi grać przeciwko solidnym graczom, którzy bardzo dobrze rozgrywają partie właśnie pod względem strategicznym.
Podstawowe zagadnienia dot. strategii
Strategia szachowa to bardzo złożona koncepcja, której bardzo dobre przyswojenie wymaga wielu lat nauki i ciężkiej pracy, jednak poznanie już kilku podstawowych zasad może pomóc Wam w odnoszeniu większej liczby zwycięstw. Zasady, o których mowa to bilans materiału, aktywność figur, mobilność figur, struktura pionowa, przestrzeń oraz bezpieczeństwo króla.
Bilans materiału
Bilans materiału to najprostsza do zrozumienia koncepcja strategiczna, ponieważ jest ona również najbardziej konkretna. Jeśli zawodnik wie, jak policzyć łączną wartość figur każdej ze stron, może również określić, kto ma w partii przewagę materialną.
Zawodnik, który ma przewagę materialną może zazwyczaj wygrać partię poprzez wymienienie jak największej liczby figur w celu uproszczenia pozycji i przejścia do zwycięskiej końcówki. Innym sposobem na wygraną jest wykorzystanie przewagi materialnej do przełamania obrony przeciwnika w celu zamatowania jego króla.
Aktywność figur
W odróżnieniu od bilansu materiału, aktywność figur jest pojęciem nieco bardziej abstrakcyjnym. Zawodnik może mieć mniej materiału niż jego przeciwnik, ale mieć jednocześnie więcej aktywnych figur, co może doprowadzić do decydującej przewagi.
Powyższy diagram pochodzi ze słynnej partii operowej rozegranej pomiędzy Paulem Morphym a duetem składającym się z księcia Karola i hrabiego Isouarda. Białe dysponują mniejszą ilością materiału, ale prawie wszystkie ich figury są aktywne. Z drugiej strony, figury czarnych ze skrzydła królewskiego nie biorą udziału w grze. Morphy potrzebował jeszcze zaledwie dwóch ruchów, aby zakończyć tę partię swoim zwycięstwem:
Aby nauczyć się więcej na temat aktywizowania swoich figur, warto zapoznać się z tą interaktywną lekcją, która w bardziej szczegółowy sposób porusza omawiane przez nas zagadnienie.
Struktura pionowa
Struktura pionowa to sposób, w jaki w danej pozycji na szachownicy ustawione są piony (nie bierzemy w tym wypadku pod uwagę ustawienia figur). Zrozumienie struktury pionowej jest kluczowe dla każdego poważnego szachisty, ponieważ ma ona wpływ na wiele innych koncepcji strategicznych. Ze strukturą pionową są na przykład związane takie kluczowe pojęcia strategiczne jak wybór odpowiedniego planu ataku, aktywność figur oraz słabe pola.
Pozycja przedstawiona na poniższym diagramie pochodzi z partii rozegranej pomiędzy GM Victorem Korchnoiem a Karpovem, który wymusił na przeciwniku wytworzenie izolowanego piona hetmańskiego na polu 'd4'.
Karpov skupił swoją grę wokół słabości w strukturze białych pionów. Ostatecznie wygrał tę partię dzięki temu, że zmusił całą armię białych figur do bronienia izolowanego piona, przez co w pozycji Korchnoia powstały kolejne słabości.
Więcej na temat struktur pionowych możecie nauczyć się z tej interaktywnej lekcji, której autorem jest GM Aman Hambleton.
Przestrzeń
Przestrzeń wyraża się w liczbie pól za pionami, na których gracz może umieścić swoje figury. Przewagę przestrzeni można mieć na skrzydle hetmańskim, królewskim, w centrum lub też w każdym z wymienionych obszarów szachownicy.
Gracz, który ma przewagę przestrzeni może kontrolować więcej pól i mieć większą swobodę w przestawianiu swoich figur. I odwrotnie – gracz, któremu brakuje przestrzeni może mieć trudności z przemieszczaniem swoich figur do ataku lub obrony.
Bezpieczeństwo króla
Bezpieczeństwo króla to jedno z najważniejszych zagadnień strategicznych w szachach. Posiadanie niezabezpieczonego króla może szybko doprowadzić do przegranej, ponieważ przeciwnik może nas po prostu zamatować.
Powyższy diagram pokazuje dobrze klasyczne poświęcenie gońca, nazywane również „greckim darem”. W tej sytuacji białe poświęcają swojego gońca po to, aby osłabić pozycję obronną czarnego króla. Fakt, że białe mają mniej materiału nie jest istotny, ponieważ ich atak doprowadzi do mata.
Podsumowanie
Teraz wiecie już, czym jest strategia szachowa i w jaki sposób może ona Wam pomóc grać lepiej i wygrywać większą liczbę partii. Aby jeszcze lepiej poznać zasady strategii w szachach, zachęcamy do odwiedzenia naszej strony z lekcjami.
