Satrancın Dönüm Noktası: Carlsen mi Nepomniachtchi mi?

Bazı sorular insanoğlu olarak cevaplayabileceğimizden daha karmaşık ve anlayışımızın ötesinde. Neden buradayız? Nereden geldik? Nereye gidiyoruz?

Kimsenin kesinlikle cevaplayamayacağı bir başka büyük soru da şu: "2021 Dünya Satranç Şampiyonasını kim kazanacak?" En azından yıl sonuna kadar.

Çözülemeyen bu gizi çözmek yerine, bu maçın satrancın geleceği için olanca önemini tartışmak istiyorum.

Yirmi sene önce, zamanının en yaratıcı oyuncularından olan GM Viktor Kupreichik şöyle demişti: "Satranç değişti. Artık sanattan çok spor. Artık önemli olan oyunun güzelliği değil, sonuç her şey."

Öyle ki, GM Mikhail Botvinnik's satrancı spor, sanat ve bilimin bir karışımı olarak tanımladığı zamanlar artık mazide kaldı. Patriğin iki süper GM'nin şah ve kaleye karşı şah ve kaleyi oynadığı bir konumu bırakın sanatı, bilim olarak açıklaması da epey güç olabilir.

Yakın zamanda GM Rustam Kasimdzhanov da bir söyleşisinde bu konu hakkında konuştu. Eğer Rusça bilmiyorsanız, 4:50 civarında sorulan çok önemli bir soruya Kasımdzhanov'un verdiği yanıt aşağıdadır:

S: Rustam, son 20 yılda birçok elit oyuncunun sekundantlığını (yardımcılığını) yaptınız. Bir sonraki dünya şampiyonunun stili nasıl olacak?

C: Bir sonraki dünya şampiyonunun stili (Nodirbek) Abdusattorov, (Magnus) Carlsen, ve (Rafael) Nadal gibi olacak. Bu çoğunlukla defansif bir stil olup fazla yaratcılığı dayanmayacak; ama oyucunun ilk hamleden oyunun sonuna kadar yüzde 90 doğrulukla oynadığı çok yüksek bir hamle isabeti seviyesi olacak. Bu gerçek bir şampiyonun stili olacak. Kasparov dönemini geride bıraktığımızı düşünüyorum. Bence artık bu şekilde oynamak artık imkânsız. Bana göre Capablanca'nın stili idealdi ve günümüzdeki satranç seviyesine çok uygundu.

Kasimdzhanov'un GM'ler Viswanathan Anand'ın ve Fabiano Caruana'nın uzun yıllar yardımcılığını yürüttüğünü düşünürsek, bu sözleri hafife alamayız. Eğer bu sözler doğruysa, çok üzücü bir haber.

Düşünün: pek çok profesyonel satranç oyuncusu, yolculuklarına bu oyunun inanılmaz güzelliğine kapılarak başladı. Çocukken hepimiz kendi "Ölmez" ya da "Her Dem Yeşil" oyunlarımızı oynamak istedik. Oyunlarımda her Philidor Savunması oynandığını görüşümde, ilk düşüncem "Acaba rakibim bana Opera Oyununu tekrar oynama fırsatı verir mi?" oldu.

Dahası, oyunlarımdan birisinde satranç sanatına düşkünlüğüm, aldığım sonucu olumsuz etkiledi. Siz karar verin: Aşağıdaki konumda Beyaza kolay bir kazanç görebiliyor musunuz?

Çok da zor değil, öyle mi? Ne yazık ki, oyun sırasında GM Paul Keres'in ünlü bir şaheserini gölgede bırakma şansım olduğunu düşündüm. O meşhur oyunda, iki siyah piyonun Beyazın vezirinden daha kuvvetli olduğu ortaya çıkmıştı!

Vezire sadece piyonum olan ama yine de kazandığım bir varyant buldum! Hesabım eğer oyunu baştan aşağı değiştirecek beklenmedik bir hamle olmasaydı tamamen doğruydu. Siyahın rok konumunu nasıl havaya uçurduğunu bulabilir misiniz? 

Değerli okurlar, eminim hepinizin benzer bir deneyimi oldu. Şaheseriniz, hayatınızın oyunu olabilecek parti kaçırdığınız bir ufak detaydan dolayı berbat oldu. Yine de kaybetmiş olsanız da bu oyunlar sizi mutlu etti. Tabii bu da eğer o oyun çok önemli bir turnuvanın sonucunu doğrudan etkilemediyse böyle olmuştur. Tekrar günümüzün profesyonel satrancı konusuna dönelim. 

Şu anda üst düzey profesyonel satranç açıkça bir kriz içinde. Aynı bir düzine insanın neredeyse her hafta aynı açılışları hatta bazen tıpa tıp aynı hamleleri oynadığını izlemek çok da keyifli değil:

Satrançta, üç konum tekrarı kuralı vardır. Acaba oyuna üç hamle tekrarını cezalandıracak bir kural eklemenin zamanı geldi mi?

Tam da bu nedenle bazı kural değişikliği tartışmalarını duyuyorsunuz. İster Satranç960 olsun ister roksuz satranç olsun, insanlar çeşitlilik istiyor. Bu arada mevcut durum Jose Raul Capablanca'nın dünya şampiyonu olduğu yıllara çok benzer. Büyük Kübalı, üst düzey teknik içeren ve Kasımdzhanov tarafından da iyice övülen stilinden dolayı bir "satranç makinesi" olarak adlandırılıyordu. 

Moskova'daki iki turnuvada Capablanca'nın beyaz taşlarla oynadığı iki oyun:

Çok heyecanlı değil mi? İnsanlar satrancın "Beraberlik Ölümünden" bahsetmeye başladı. Capablanca'nın kendisi 10x8 tahtalarda oynanan ve iki yeni taş eklenmiş yeni bir satranç varyantı önerdi. Daha sonra Alexander Alekhine, dünya şampiyonluğu maçında Capablanca'yı yendikten sonra "Beraberlik Ölümü" konusu ortadan kalktı! Bu da bize bu yılın sonunda oynanacak dünya şampiyonluğu maçını çağrıştırıyor.

Benceki yaklaşan maçın, GM Magnus Carlsen'in şu an kadar oynadığı en zorlayıcı maç olma potansiyeli var. GM'ler Sergey Karjakin ve Caruana'ya karşı oynadığı önceki iki maçında dünya şampiyonu unvanını benzer stildeki iki oyuncuya karşı koruması gerekiyordu. Sonuç olarak, çok da heyecanlı olmayan oyunlarının çoğunun beraberlikle sonuçlandığı iki tane maç izledik. Her iki durumda da, sonuç eşitlik bozma ile belli oldu. 

Dubai'de oynanacak olan maç farklı olacak. GM Zenon Franco'nun adayla ilgili kitabında bahsettiği gibi: "Hem Garry Kasparov hem de Magnus Carlsen, Nepomniachtchi’nin stilinin diğer üst düzey oyunculardan daha agresif olduğunu düşünüyorlar." Bu, Nepomniachtchi’s ilk satranç idolünün Mikhail Tal olduğunu düşünürsek çok da büyük bir sürpriz olmamalı! 

Yaklaşan maçla ilgili bir öngörüde bulunmak çok zor çünkü GM Ian Nepomniachtchi iyi bir satranç modunda veya kötü satranç modunda olduğunda iki farklı oyuncu gibi oluyor. Dolayısıyla en büyük soru şu: "Maçta ne tür bir aday göreceğiz?"

Şöyle ifade edeyim. Eğer (bu büyük bir eğer) Nepomniachtchi maça en formda haliyle gelirse, önceki iki maç gibi bir şekerleme festivali değil gerçekten ciddi havai fişekleri izleyeceğiz! Ve eğer (bu da devasa bir eğer) maçı aday kazanırsa, o zaman satranç dünyası aynı kalmayacak ve rokların kaldırılması veya satrancın diğer kurallarının değiştirilmesi tartışmaları rafa kalkar. 

Bu nedenle bu maçın önemi epik Capablanca-Alekhine maçına benzetilebilir.